Δημοσιευμένο στο περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ, τ. 921
Οι Βάσκοι είναι ένας λαός που δεν προέρχεται από τους Ινδοευρωπαίους. Συγκεκριμένα οι εθνολόγοι πιστεύουν ότι είναι ο μοναδικός λαός που επιβίωσε πολιτιστικά από την άφιξη των Ινδοευρωπαίων στην Γηραιά Ήπειρο και ότι βρίσκονται στην περιοχή τους (Ισπανική Αυτόνομη Κοινότητα της Χώρας των Βάσκων, Ισπανική Αυτόνομη Κοινότητα της Ναβάρρας, Γαλλική Χώρα των Βάσκων και γαλλική επαρχία των Ατλαντικών Πυρηναίων) από την Νεολιθική Εποχή.Η καταγωγή των Βάσκων συνεχίζει να αποτελεί την βάση για πολλές υποθέσεις. Η γλώσσα των Βάσκων, η Euskera, αποτελεί για πολλούς ερευνητές τον μίτο που μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη των ριζών των Βάσκων και των άλλων λαών που πέρασαν από τα εδάφη τους κατά την διάρκεια της ιστορίας. Τέσσερις είναι οι βασικές υποθέσεις των γλωσσολόγων – εθνολόγων: 1. Οι Βάσκοι είναι ο μοναδικός λαός, απόγονος των ανθρώπων Κρομανιόν[1], που επιβίωσε της επιβολής στην Ευρώπη των Ινδοευρωπαίων[2] και κατά συνέπεια ο Βασκικός λαός αποτελεί την πιο αρχαία φυλετική ομάδα της Γηραιάς Ηπείρου. Με βάση αυτή την υπόθεση οι Βάσκοι ζουν στην περιοχή που ονομάζουν Βασική Γη από την Νεολιθική Εποχή. Η υπόθεση αυτή βασίζεται σε παλαιογενετικές και γλωσσολογικές έρευνες (ετυμολογία τοπωνυμίων και λέξεων). 2. Οι Βάσκοι ήταν φύλο των Ιβήρων. Είναι η λεγόμενη Βασκο-ιβηρική θεωρία που υποστηρίζει ότι η σημερινή βασκική γλώσσα αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας ιβηρικής ή κάποιας γλώσσας της ίδιας οικογένειας με την ιβηρική. Ο πρώτος που έθεσε αυτή την θεωρία ήταν ο Στράβωνας[3] ο οποίος τον 1ο αι. π.Χ., όταν ακόμα μιλιόνταν τα ιβηρικά, επιβεβαίωνε ότι οι Ίβηρες[4] και οι Ακιτάνοι (ονομασία των Βάσκων στα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά) έμοιαζαν φυσιογνωμικά και μιλούσαν γλώσσες παρόμοιες. Η υπόθεση αυτή δεν απορρίπτει την πρώτη και μπορεί να ισχύει ως συμπληρωματική της. 3. Οι Bάσκοι ήταν διαφορετικό φύλο από τους ινδοευρωπαίους αλλά έφτασαν στην περιοχή την ίδια περίπου περίοδο, δηλαδή περίπου πριν από 7.000 χρόνια. 4. Τέταρτη θεωρία είναι η λεγόμενη «Ύστερη Βασκοποίηση» η οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές[5] οι Βάσκοι κατοίκησαν την περιοχή την εποχή των Βησιγότθων[6]. 5. Τελευταία θεωρία αποτελεί αυτή που υποστηρίζει ότι οι Βάσκοι κατοίκησαν την Ισπανική χώρα των Βάσκων κατά την ιστορική εποχή, προερχόμενοι από την Γαλλία[7]. Ωστόσο πολλοί θεωρούν ότι η θεωρία αυτή αποτελεί εθνικιστική απάντηση των Ισπανών έναντι των αυτονομιστών Βάσκων οι οποίοι υποστηρίζουν την αυτόχθονα καταγωγή τους. Οι τελευταίες θεωρίες ωστόσο δεν επεξηγούν ικανοποιητικά την μοναδικότητα της Βασκικής Γλώσσας. Οι έρευνες είναι δύσκολες διότι η Βασκική Γλώσσα υπήρξε για χιλιετίες μια προφορική γλώσσα. Δεν ανέπτυξε ποτέ γραπτό λόγο ούτε δικό της αλφάβητο. Σε ιστορικά χρόνια η γλώσσα υιοθέτησε το λατινικό αλφάβητο και το προσάρμοσε στις δικές της φωνητικές ιδιαιτερότητες. Οι μόνες μαρτυρίες της γλώσσας είναι η προφορική παράδοση και οι γραπτές μαρτυρίες από άλλους λαούς. Γενετικές αναλύσεις οι οποίες πραγματοποιούνται από το National Geographic Society σε βασκικούς πληθυσμούς αναμένεται να δώσουν πολλά στοιχεία για την καταγωγή των Βάσκων. Ωστόσο μια τόσο ενδιαφέρουσα ιστορική και εθνολογική έρευνα δυστυχώς αμαυρώνεται από φόβους ότι τα αποτελέσματα τέτοιων προσπαθειών μπορεί να χρησιμοποιηθούν για εθνικιστικούς και πολιτικούς λόγους. Για τους Βάσκους και την ιδιαίτερη κουλτούρα και γλώσσα τους έγραψαν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Στράβωνας, ο Πλίνιος, ο Σύλλος και ακόμα πιο αναλυτικά ο Πτολεμαίος. Όλοι τους χαρακτηρίζουν φύλα προρωμαϊκά. Τα εδάφη των Βάσκων, σε στρατηγική θέση, έγιναν πολλές φορές λόγος διαμάχης και διεκδικήθηκαν από την Hispania (ρωμαϊκή Ισπανία) και την Galia (κέλτικη Γαλλία). Τα επόμενα χρόνια η περιοχή ονομαζόμενη «Γη των Βάσκων» γίνεται ρωμαϊκή επαρχία. Από εκείνη την εποχή λίγες πηγές αναφέρουν τα επιτεύγματα των Βάσκων πολεμιστών στα ρωμαϊκά στρατεύματα. Στρατεύματα Βάσκων (Cohors II Vasconum Civium Romanorum) στάλθηκαν για να αντιμετωπίσουν τα επιθετικά προς την Ρώμη Γερμανικά φύλα. Το έτος 156 μ.Χ. στάλθηκαν στη Βρετανία και λίγο αργότερα στην Μαυριτανία. Ο Αύγουστος είχε προσωπική φρουρά απαρτιζόμενη αποκλειστικά από Βάσκους στρατιώτες και με αυτούς αντιμετώπισε τον Μάρκο Αντώνιο. Με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την επιθετικότητα των Γερμανικών φύλων οι Βάσκοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πόλεις και να κρυφτούν στα βουνά όπου ακολουθούν τακτική κλεφτοπόλεμου. Η «Γη των Βάσκων» διεκδικείται τόσο από τους Φράγκους όσο και από τους Βισιγότθες. Στα 602 ιδρύεται το Δουκάτο της Βασκονίας από Φράγκους Βασιλείς. Το Δουκάτο της Βασκονίας αργότερα θα ενωθεί με άλλο Βασκικό Δουκάτο, αυτό της Ακιτανίας και με την ένωση αυτή οι Βάσκοι καταφέρνουν να έχουν σχετική αυτονομία από τους Φράγκους μέχρι και τον 11ο αιώνα. Τον 8ο αιώνα αρχίζει από τα νότια η μουσουλμανική κατοχή της Ιβηρικής χερσονήσου. Στα 714 το μουσουλμανικό χαλιφάτο επεκτείνεται μέχρι την Ναβάρρα και στα 718 πέφτει και η Παμπλόνα, με αποτέλεσμα το Χαλιφάτο πλέον να ελέγχει όλο το πέρασμα των Πυρηναίων. Μόνο στην κανταβρική ακτή απομένει μια μικρή λωρίδα γης όπου οι Βάσκοι προφυλάσσονται από τα ψηλά όρη που οριοθετούν την περιορισμένη πλέον «Γη των Βάσκων». Τα επόμενα χρόνια οι Βάσκοι θα έρθουν αντιμέτωποι όχι μόνο με την μουσουλμανική επεκτατικότητα αλλά και με τον Καρλομάγνο. Τελικά θα ενσωματωθούν στο Χριστιανικό Βασίλειο των Αστούριας και θα πολεμήσουν γενναία για την χριστιανική επανάκτηση της Ιβηρικής από τους μουσουλμάνους. Οι Βάσκοι αναφέρονται κυρίως ως καλοί ναυτικοί. Τα επόμενα χρόνια η χώρα των Βάσκων ακολουθεί την πορεία των πολυάριθμων Ισπανικών Μεσαιωνικών Βασιλείων, που με ίντριγκες, βασιλικές διαμάχες, ενώσεις με γάμους βασιλέων υπάρχει μια διαρκής αυξομείωση των συνόρων. Στα 1200 η «χώρα των Βάσκων» ενσωματώνεται στο Βασίλειο της Καστίλης και πλέον η ιστορία τους ακολουθεί την ιστορία της υπόλοιπης Ισπανίας. Την περίοδο αυτή οι Βάσκοι ναυτικοί ιδρύουν την αδελφότητα των ναυτικών (la Hermandad de las Marismas) και αποκτούν μεγάλη δύναμη. Αναπτύσσουν εμπορικές σχέσεις με τους Φλαμανδούς και καταφέρνουν να συνάψουν συμφέρουσες συνθήκες με τους Βασιλιάδες της Αγγλίας. Οι Βάσκοι ναυτικοί συμμετέχουν στην ανακάλυψη της Αμερικής και στην ίδρυση αποικιών. Ακόμη και μέχρι σήμερα υπάρχουν μεγάλες κοινότητες Βάσκων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι Ισπανοί προτιμούν τα βασκικά ναυπηγεία για την κατασκευή γερών σκαριών που θα φτάσουν μέχρι τις Ινδίες. Οι Βάσκοι φτάνουν μέχρι τα ανώτερα αξιώματα του Ισπανικού Ναυτικού.
Οι Βάσκοι ψαράδες είναι έξοχοι φαλαινοθήρες. Τον 16ο αιώνα διδάσκουν την χρήση του καμακιού στην φαλαινοθηρία στους Ολλανδούς. Όπως αναφέρεται στην βιογραφία του Χριστόφορου Κολόμβου, Βάσκοι φαλαινοθήρες συνάντησαν τον μεγάλο εξερευνητή στην Ισλανδία, το 1477, και τον πληροφόρησαν ότι υπήρχε μια στεριά κατά το μέρος που βασίλευε ο ήλιος. Κατά την γαλλική επανάσταση ο Στρατηγός Adrien de Moncey υπόσχεται στους Βάσκους άρχοντες ότι θα μετατρέψει την ισπανική επαρχία της χώρας των Βάσκων σε ανεξάρτητη δημοκρατία. Έτσι τα γαλλικά στρατεύματα παρελαύνουν μέχρι το San Sebastian δίχως καμία απολύτως αντίσταση. Ωστόσο, όχι μόνο δεν ανακηρύχθηκε η «Γη των Βάσκων» ανεξάρτητη δημοκρατία αλλά χάσανε και τα προνομία σχετικής αυτονομίας που είχαν αποχτήσει από την Καστίλη. Στον πόλεμο της απελευθέρωσης της Ισπανίας από τον Ναπολέοντα πλέον οι Βάσκοι στρατεύονται ένθερμα με την πλευρά της Καστίλης. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και κατά την βιομηχανική επανάσταση άγγλοι επενδύουν στην πλούσια γη των Βάσκων και κατασκευάζονται εκατοντάδες ορυχεία και σιδηρουργικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Έως αυτή την περίοδο και κατά την διάρκεια όλη της ιστορίας οι Βάσκοι δεν αναμείχθηκαν με άλλους λαούς και διατήρησαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους αλλά και την παράδοσή τους. Τώρα πια όμως χρειάζονται νέα χέρια για την στήριξη της βιομηχανίας και η «χώρα» τους γίνεται χώρος υποδοχής πολλών ισπανών μεταναστών. Μέχρι τώρα οι Βάσκοι που είχαν την δυνατότητα να σπουδάσουν στα καστελιάνικα πανεπιστήμια μπορούσαν να μιλήσουν καστελιάνικα. Ο υπόλοιποι μιλούσαν αποκλειστικά Βασκικά. Έτσι η γνώση της Καστελιάνικης ήταν μια απόδειξη ανωτερότητας και αρχοντιάς ενώ η μη χρήση της απόδειξη της κατωτερότητας του αγροτικού κόσμου. Όμως με την υποδοχή φτωχών ισπανών που αναζητούσαν εργασία στα ορυχεία, συνεννοούνταν στα καστελιάνικα και κουβαλούσαν την αριστερή ιδεολογία, άγνωστη μέχρι τότε στη «χώρα των Βάσκων», τέθηκαν οι βάσεις για την μάχη των τάξεων και την ένωση του προλεταριάτου. Στα τέλη του 19ου αιώνα αρχίζουν να πληθαίνουν οι φωνές για ανεξάρτητο Βασκικό Κράτος. Το περίεργο είναι ότι το αίτημα αυτό εμφανίζεται αρχικά μέσα από τους καλλιτεχνικούς κύκλους, στα πλαίσια του κινήματος του ρομαντισμού και της ιδέας της επιστροφής στις ρίζες. Οι αδελφοί Αrana ιδρύουν το Εθνικό Βασκικό Κόμμα το οποίο διεκδικεί αν όχι πλήρη αυτονομία, τουλάχιστον την ένωση των Βασκικών Επαρχιών (Χώρα των Βάσκων, Ναβάρρα και Γαλλική Χώρα των Βάσκων) κάτω από μία Κυβέρνηση. Το κόμμα ιδρύει και στηρίζει πολλά συνδικάτα εργατών σε βιομηχανίες της περιοχής. Με την έναρξη του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου το 1936, μεταξύ των Εθνικιστών, υπό την καθοδήγηση του πραξικοπηματία στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο, και των Δημοκρατικών Ισπανικών Δυνάμεων που καθοδηγούνταν από τον Πρόεδρο της 2ης Ισπανικής Δημοκρατίας Μανουέλ Αθάνια, η μεγάλη πλειοψηφία του βασκικού πληθυσμού αλλά και η τοπική Εθνικιστική Βασκική Κυβέρνηση τίθενται με το μέρος των Δημοκρατικών. Μάλιστα το 1936 συντάσσεται και το πρώτο καταστατικό αυτόνομου Βασκικού Κράτους. Η Σοβιετική Ένωση προμηθεύει τόσο τους Βάσκους, όσο και τους Ισπανούς Δημοκρατικούς με πολεμικό υλικό, ενώ οι Ισπανοί Εθνικιστές ενισχύονται με τα πια σύγχρονα όπλα από την Ναζιστική Γερμανία και την Φασιστική Ιταλία. Ο Φράνκο ζητάει την στήριξη του ίδιου του Χίτλερ για το τελικό χτύπημα των Δημοκρατικών και των Βάσκων. Αυτό γίνεται με ανελέητους βομβαρδισμούς Βασκικών πόλεων από την ναζιστική αεροπορία. Ο πιο σκληρός βομβαρδισμός πραγματοποιείται στην πόλη Γκουέρνικα στις 26 Απριλίου του 1937. Η πόλη καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Η καταστροφή της Γκουέρνικας, που έγινε γνωστή παγκοσμίως από τον ομώνυμο πίνακα του Πικάσο, πέρα από την μεγάλη έκταση της σε ζημιές αλλά κυρίως σε θύματα, είχε και μια συμβολική σημασία αφού φιλοξενούσε ένα σημαντικό κειμήλιο του Βασκικού λαού. Επρόκειτο για το Δέντρο – σύμβολο της ελευθερίας των Βάσκων. Μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου (1939) και την επικράτηση του Φράνκο σε όλη την Ισπανική Επικράτεια, αρχίζει μία από τις χειρότερες περιόδους της Βασκικής Ιστορίας. Χιλιάδες δημοκρατικοί βασανίζονται και εκτελούνται (μόνο στην πόλη της Ναβάρρας υπολογίζονται στους 3.300) γύρω στις 440.000 καταφεύγουν στην Γαλλία και κατακρατούνται κάτω από άθλιες συνθήκες σε στρατόπεδα μεταναστών. Η γαλλική Κυβέρνηση που δεν επιθυμεί την αύξηση του Βασκικού Πληθυσμού στην Γαλλική Βασκική Χώρα διοχετεύει τους μετανάστες στα βιομηχανικά περίχωρα του Παρισιού, όπου σύντομα θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν νέες δοκιμασίες κατά την ναζιστική κατοχή, ενώ άλλοι μεταναστεύουν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η «πολιτική του Φράνκο» που συνοψίζεται στο σύνθημα «Ισπανία, μία, μεγάλη και ενωμένη», δεν επιτρέπει καμία πολιτιστική ή γλωσσική διαφοροποίηση από την επίσημη. Απαγορεύεται όχι μόνο η διδασκαλία αλλά και η χρήση της Βασκικής γλώσσας. Οι εξορισμοί Βάσκων στην Λατινική Αμερική συνεχίζονται κατά την διάρκεια της σαραντάχρονης δικτατορίας του Φράνκο ενώ προωθείται η εσωτερική μετανάστευση ισπανών στην χώρα των Βάσκων για την στήριξη της βιομηχανίας αλλά και την αλλοίωση του βασκικού πληθυσμού. Στις 31 Ιουλίου 1959 μια ομάδα μαθητών της πόλης του Μπιλμπάο ιδρύουν την οργάνωση ΕΤΑ (αρχικά των λέξεων στην Βασκική «Ελεύθερη Χώρα των Βάσκων»). Στις 18 Ιουλίου 1961 πραγματοποιούν την πρώτη τους (αποτυχημένη) βομβιστική επίθεση εναντίον τρένου που μεταφέρει χουντικούς εθελοντές που κατευθύνονται στην Βασκική πόλη Σαν Σεμπαστιάν για να εορτάσουν την επέτειο της πτώσης της πόλης κατά τον εμφύλιο. Το γεγονός αυτό ενθουσιάζει τους νέους Βάσκους που αρχίζουν να ζωγραφίζουν σε δρόμους βασκικά σύμβολα. Σύντομα πραγματοποιείται και η πρώτη αιματηρή επίθεση με θύμα αστυνομικό. Κάποιοι νεαροί Βάσκοι οδηγούνται στην πόλη Μπούργκος για να θανατωθούν, όμως η διεθνής κατακραυγή αναγκάζει τον Φράνκο να μην πραγματοποιήσει την θανατική ποινή. Τον Δεκέμβριο του 1973 πραγματοποιείται η πιο «εντυπωσιακή» επίθεση της ΕΤΑ κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο. Ανατινάσσεται το προεδρικό αμάξι και σκοτώνεται ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης του Φράνκο Στρατηγός Luis Carrero Blanco. Η βόμβα είχε τοποθετηθεί σε υπόνομο κάτω από τον δρόμο. Από την σφοδρότητα της έκρηξης κατασκάφτηκε ο δρόμος και το κυβερνητικό αμάξι εκτινάχθηκε πάνω από τα γειτονικά κτίρια πολλά από τα οποία κατέρρευσαν. Τον θάνατο του χουντικού κυβερνητικού χαιρετίσουν χιλιάδες εξόριστοι δημοκρατικοί Ισπανοί και Βάσκοι αλλά και δημοκρατικές κυβερνήσεις άλλων χωρών. Την διεθνή συμπάθεια και στήριξη έχασε η ΕΤΑ μετά τον θάνατο του Φράνκο και τον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος της Ισπανίας, αφού δεν σταμάτησε τις αιματηρές της επιθέσεις. Παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν τόσο από την κεντρική Κυβέρνηση της Μαδρίτης όσο και από την τοπική Κυβέρνηση, κάθε ανακωχή κρατούσε για λίγο και πολλές βομβιστικές επιθέσεις είχαν θύματα αθώους πολίτες. Σήμερα οι Βάσκοι απολαμβάνουν τις μεγαλύτερη αυτονομία σε σχέση με τις υπόλοιπες 16 αυτονομίες που συνθέτουν το Ισπανικό Κράτος. Η χώρα των Βάσκων είναι η πιο πλούσια ισπανική αυτονομία με ανεπτυγμένη βιομηχανία, ενώ άλλοι κλάδοι που ανθούν είναι η αλιεία και η ναυτιλία. Επίσημες γλώσσες αναγνωρίζονται τόσο η Καστελιάνικη όσο και η Βασκική, και διδάσκονται στο σχολείο. Η τοπική Κυβέρνηση έχει κάνει προσπάθειες πλήρης αυτονομίας από την Ισπανία με πολιτικούς τρόπους, κάτι που ποτέ δεν έχει γίνει αποδεκτό από την κεντρική Ισπανική Κυβέρνηση. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Χώρας των Βάσκων τον Νοέμβριο του 2005, παραπάνω από το 60% των Βάσκων απέρριπτε εντελώς την ΕΤΑ. Το 17% θεωρούσε την δράση της οργάνωσης στο παρελθόν δικαιολογημένη αλλά απέρριπτε την σημερινή δράση της. Το 12% συμφωνούσε με τους σκοπούς της οργάνωσης αλλά όχι με τους μεθόδους βίας που χρησιμοποιεί. Ένα 3% των Βάσκων αποδέχονταν την δράση της οργάνωσης αλλά έκανε αυστηρή κριτική σε λάθη της (απαγωγές αθώων και εκβιασμούς) και μόλις το 0,4% ήταν απόλυτα σύμφωνοι με τους σκοπούς και τις μεθόδους της ΕΤΑ. Δυστυχώς τα διεθνή Μ.Μ.Ε. και η άγνοια της Βασκικής Ιστορίας έχει δημιουργήσει την λανθασμένη εντύπωση σε πολλές χώρες ότι όλοι οι Βάσκοι είναι τρομοκράτες στην Ισπανία ή ευνοούν την τρομοκρατία εναντίων της Ισπανικής πολιτείας. Ευχαριστώ τους Βάσκους φίλους Iñigo Ascasibar Zubizarreta, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Ισπανίας και Zaloa Arretxe για τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό
Περισσοτερα εδω
Οι Βάσκοι είναι ένας λαός που δεν προέρχεται από τους Ινδοευρωπαίους. Συγκεκριμένα οι εθνολόγοι πιστεύουν ότι είναι ο μοναδικός λαός που επιβίωσε πολιτιστικά από την άφιξη των Ινδοευρωπαίων στην Γηραιά Ήπειρο και ότι βρίσκονται στην περιοχή τους (Ισπανική Αυτόνομη Κοινότητα της Χώρας των Βάσκων, Ισπανική Αυτόνομη Κοινότητα της Ναβάρρας, Γαλλική Χώρα των Βάσκων και γαλλική επαρχία των Ατλαντικών Πυρηναίων) από την Νεολιθική Εποχή.Η καταγωγή των Βάσκων συνεχίζει να αποτελεί την βάση για πολλές υποθέσεις. Η γλώσσα των Βάσκων, η Euskera, αποτελεί για πολλούς ερευνητές τον μίτο που μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη των ριζών των Βάσκων και των άλλων λαών που πέρασαν από τα εδάφη τους κατά την διάρκεια της ιστορίας. Τέσσερις είναι οι βασικές υποθέσεις των γλωσσολόγων – εθνολόγων: 1. Οι Βάσκοι είναι ο μοναδικός λαός, απόγονος των ανθρώπων Κρομανιόν[1], που επιβίωσε της επιβολής στην Ευρώπη των Ινδοευρωπαίων[2] και κατά συνέπεια ο Βασκικός λαός αποτελεί την πιο αρχαία φυλετική ομάδα της Γηραιάς Ηπείρου. Με βάση αυτή την υπόθεση οι Βάσκοι ζουν στην περιοχή που ονομάζουν Βασική Γη από την Νεολιθική Εποχή. Η υπόθεση αυτή βασίζεται σε παλαιογενετικές και γλωσσολογικές έρευνες (ετυμολογία τοπωνυμίων και λέξεων). 2. Οι Βάσκοι ήταν φύλο των Ιβήρων. Είναι η λεγόμενη Βασκο-ιβηρική θεωρία που υποστηρίζει ότι η σημερινή βασκική γλώσσα αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας ιβηρικής ή κάποιας γλώσσας της ίδιας οικογένειας με την ιβηρική. Ο πρώτος που έθεσε αυτή την θεωρία ήταν ο Στράβωνας[3] ο οποίος τον 1ο αι. π.Χ., όταν ακόμα μιλιόνταν τα ιβηρικά, επιβεβαίωνε ότι οι Ίβηρες[4] και οι Ακιτάνοι (ονομασία των Βάσκων στα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά) έμοιαζαν φυσιογνωμικά και μιλούσαν γλώσσες παρόμοιες. Η υπόθεση αυτή δεν απορρίπτει την πρώτη και μπορεί να ισχύει ως συμπληρωματική της. 3. Οι Bάσκοι ήταν διαφορετικό φύλο από τους ινδοευρωπαίους αλλά έφτασαν στην περιοχή την ίδια περίπου περίοδο, δηλαδή περίπου πριν από 7.000 χρόνια. 4. Τέταρτη θεωρία είναι η λεγόμενη «Ύστερη Βασκοποίηση» η οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές[5] οι Βάσκοι κατοίκησαν την περιοχή την εποχή των Βησιγότθων[6]. 5. Τελευταία θεωρία αποτελεί αυτή που υποστηρίζει ότι οι Βάσκοι κατοίκησαν την Ισπανική χώρα των Βάσκων κατά την ιστορική εποχή, προερχόμενοι από την Γαλλία[7]. Ωστόσο πολλοί θεωρούν ότι η θεωρία αυτή αποτελεί εθνικιστική απάντηση των Ισπανών έναντι των αυτονομιστών Βάσκων οι οποίοι υποστηρίζουν την αυτόχθονα καταγωγή τους. Οι τελευταίες θεωρίες ωστόσο δεν επεξηγούν ικανοποιητικά την μοναδικότητα της Βασκικής Γλώσσας. Οι έρευνες είναι δύσκολες διότι η Βασκική Γλώσσα υπήρξε για χιλιετίες μια προφορική γλώσσα. Δεν ανέπτυξε ποτέ γραπτό λόγο ούτε δικό της αλφάβητο. Σε ιστορικά χρόνια η γλώσσα υιοθέτησε το λατινικό αλφάβητο και το προσάρμοσε στις δικές της φωνητικές ιδιαιτερότητες. Οι μόνες μαρτυρίες της γλώσσας είναι η προφορική παράδοση και οι γραπτές μαρτυρίες από άλλους λαούς. Γενετικές αναλύσεις οι οποίες πραγματοποιούνται από το National Geographic Society σε βασκικούς πληθυσμούς αναμένεται να δώσουν πολλά στοιχεία για την καταγωγή των Βάσκων. Ωστόσο μια τόσο ενδιαφέρουσα ιστορική και εθνολογική έρευνα δυστυχώς αμαυρώνεται από φόβους ότι τα αποτελέσματα τέτοιων προσπαθειών μπορεί να χρησιμοποιηθούν για εθνικιστικούς και πολιτικούς λόγους. Για τους Βάσκους και την ιδιαίτερη κουλτούρα και γλώσσα τους έγραψαν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Στράβωνας, ο Πλίνιος, ο Σύλλος και ακόμα πιο αναλυτικά ο Πτολεμαίος. Όλοι τους χαρακτηρίζουν φύλα προρωμαϊκά. Τα εδάφη των Βάσκων, σε στρατηγική θέση, έγιναν πολλές φορές λόγος διαμάχης και διεκδικήθηκαν από την Hispania (ρωμαϊκή Ισπανία) και την Galia (κέλτικη Γαλλία). Τα επόμενα χρόνια η περιοχή ονομαζόμενη «Γη των Βάσκων» γίνεται ρωμαϊκή επαρχία. Από εκείνη την εποχή λίγες πηγές αναφέρουν τα επιτεύγματα των Βάσκων πολεμιστών στα ρωμαϊκά στρατεύματα. Στρατεύματα Βάσκων (Cohors II Vasconum Civium Romanorum) στάλθηκαν για να αντιμετωπίσουν τα επιθετικά προς την Ρώμη Γερμανικά φύλα. Το έτος 156 μ.Χ. στάλθηκαν στη Βρετανία και λίγο αργότερα στην Μαυριτανία. Ο Αύγουστος είχε προσωπική φρουρά απαρτιζόμενη αποκλειστικά από Βάσκους στρατιώτες και με αυτούς αντιμετώπισε τον Μάρκο Αντώνιο. Με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την επιθετικότητα των Γερμανικών φύλων οι Βάσκοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πόλεις και να κρυφτούν στα βουνά όπου ακολουθούν τακτική κλεφτοπόλεμου. Η «Γη των Βάσκων» διεκδικείται τόσο από τους Φράγκους όσο και από τους Βισιγότθες. Στα 602 ιδρύεται το Δουκάτο της Βασκονίας από Φράγκους Βασιλείς. Το Δουκάτο της Βασκονίας αργότερα θα ενωθεί με άλλο Βασκικό Δουκάτο, αυτό της Ακιτανίας και με την ένωση αυτή οι Βάσκοι καταφέρνουν να έχουν σχετική αυτονομία από τους Φράγκους μέχρι και τον 11ο αιώνα. Τον 8ο αιώνα αρχίζει από τα νότια η μουσουλμανική κατοχή της Ιβηρικής χερσονήσου. Στα 714 το μουσουλμανικό χαλιφάτο επεκτείνεται μέχρι την Ναβάρρα και στα 718 πέφτει και η Παμπλόνα, με αποτέλεσμα το Χαλιφάτο πλέον να ελέγχει όλο το πέρασμα των Πυρηναίων. Μόνο στην κανταβρική ακτή απομένει μια μικρή λωρίδα γης όπου οι Βάσκοι προφυλάσσονται από τα ψηλά όρη που οριοθετούν την περιορισμένη πλέον «Γη των Βάσκων». Τα επόμενα χρόνια οι Βάσκοι θα έρθουν αντιμέτωποι όχι μόνο με την μουσουλμανική επεκτατικότητα αλλά και με τον Καρλομάγνο. Τελικά θα ενσωματωθούν στο Χριστιανικό Βασίλειο των Αστούριας και θα πολεμήσουν γενναία για την χριστιανική επανάκτηση της Ιβηρικής από τους μουσουλμάνους. Οι Βάσκοι αναφέρονται κυρίως ως καλοί ναυτικοί. Τα επόμενα χρόνια η χώρα των Βάσκων ακολουθεί την πορεία των πολυάριθμων Ισπανικών Μεσαιωνικών Βασιλείων, που με ίντριγκες, βασιλικές διαμάχες, ενώσεις με γάμους βασιλέων υπάρχει μια διαρκής αυξομείωση των συνόρων. Στα 1200 η «χώρα των Βάσκων» ενσωματώνεται στο Βασίλειο της Καστίλης και πλέον η ιστορία τους ακολουθεί την ιστορία της υπόλοιπης Ισπανίας. Την περίοδο αυτή οι Βάσκοι ναυτικοί ιδρύουν την αδελφότητα των ναυτικών (la Hermandad de las Marismas) και αποκτούν μεγάλη δύναμη. Αναπτύσσουν εμπορικές σχέσεις με τους Φλαμανδούς και καταφέρνουν να συνάψουν συμφέρουσες συνθήκες με τους Βασιλιάδες της Αγγλίας. Οι Βάσκοι ναυτικοί συμμετέχουν στην ανακάλυψη της Αμερικής και στην ίδρυση αποικιών. Ακόμη και μέχρι σήμερα υπάρχουν μεγάλες κοινότητες Βάσκων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι Ισπανοί προτιμούν τα βασκικά ναυπηγεία για την κατασκευή γερών σκαριών που θα φτάσουν μέχρι τις Ινδίες. Οι Βάσκοι φτάνουν μέχρι τα ανώτερα αξιώματα του Ισπανικού Ναυτικού.
Οι Βάσκοι ψαράδες είναι έξοχοι φαλαινοθήρες. Τον 16ο αιώνα διδάσκουν την χρήση του καμακιού στην φαλαινοθηρία στους Ολλανδούς. Όπως αναφέρεται στην βιογραφία του Χριστόφορου Κολόμβου, Βάσκοι φαλαινοθήρες συνάντησαν τον μεγάλο εξερευνητή στην Ισλανδία, το 1477, και τον πληροφόρησαν ότι υπήρχε μια στεριά κατά το μέρος που βασίλευε ο ήλιος. Κατά την γαλλική επανάσταση ο Στρατηγός Adrien de Moncey υπόσχεται στους Βάσκους άρχοντες ότι θα μετατρέψει την ισπανική επαρχία της χώρας των Βάσκων σε ανεξάρτητη δημοκρατία. Έτσι τα γαλλικά στρατεύματα παρελαύνουν μέχρι το San Sebastian δίχως καμία απολύτως αντίσταση. Ωστόσο, όχι μόνο δεν ανακηρύχθηκε η «Γη των Βάσκων» ανεξάρτητη δημοκρατία αλλά χάσανε και τα προνομία σχετικής αυτονομίας που είχαν αποχτήσει από την Καστίλη. Στον πόλεμο της απελευθέρωσης της Ισπανίας από τον Ναπολέοντα πλέον οι Βάσκοι στρατεύονται ένθερμα με την πλευρά της Καστίλης. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και κατά την βιομηχανική επανάσταση άγγλοι επενδύουν στην πλούσια γη των Βάσκων και κατασκευάζονται εκατοντάδες ορυχεία και σιδηρουργικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Έως αυτή την περίοδο και κατά την διάρκεια όλη της ιστορίας οι Βάσκοι δεν αναμείχθηκαν με άλλους λαούς και διατήρησαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους αλλά και την παράδοσή τους. Τώρα πια όμως χρειάζονται νέα χέρια για την στήριξη της βιομηχανίας και η «χώρα» τους γίνεται χώρος υποδοχής πολλών ισπανών μεταναστών. Μέχρι τώρα οι Βάσκοι που είχαν την δυνατότητα να σπουδάσουν στα καστελιάνικα πανεπιστήμια μπορούσαν να μιλήσουν καστελιάνικα. Ο υπόλοιποι μιλούσαν αποκλειστικά Βασκικά. Έτσι η γνώση της Καστελιάνικης ήταν μια απόδειξη ανωτερότητας και αρχοντιάς ενώ η μη χρήση της απόδειξη της κατωτερότητας του αγροτικού κόσμου. Όμως με την υποδοχή φτωχών ισπανών που αναζητούσαν εργασία στα ορυχεία, συνεννοούνταν στα καστελιάνικα και κουβαλούσαν την αριστερή ιδεολογία, άγνωστη μέχρι τότε στη «χώρα των Βάσκων», τέθηκαν οι βάσεις για την μάχη των τάξεων και την ένωση του προλεταριάτου. Στα τέλη του 19ου αιώνα αρχίζουν να πληθαίνουν οι φωνές για ανεξάρτητο Βασκικό Κράτος. Το περίεργο είναι ότι το αίτημα αυτό εμφανίζεται αρχικά μέσα από τους καλλιτεχνικούς κύκλους, στα πλαίσια του κινήματος του ρομαντισμού και της ιδέας της επιστροφής στις ρίζες. Οι αδελφοί Αrana ιδρύουν το Εθνικό Βασκικό Κόμμα το οποίο διεκδικεί αν όχι πλήρη αυτονομία, τουλάχιστον την ένωση των Βασκικών Επαρχιών (Χώρα των Βάσκων, Ναβάρρα και Γαλλική Χώρα των Βάσκων) κάτω από μία Κυβέρνηση. Το κόμμα ιδρύει και στηρίζει πολλά συνδικάτα εργατών σε βιομηχανίες της περιοχής. Με την έναρξη του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου το 1936, μεταξύ των Εθνικιστών, υπό την καθοδήγηση του πραξικοπηματία στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο, και των Δημοκρατικών Ισπανικών Δυνάμεων που καθοδηγούνταν από τον Πρόεδρο της 2ης Ισπανικής Δημοκρατίας Μανουέλ Αθάνια, η μεγάλη πλειοψηφία του βασκικού πληθυσμού αλλά και η τοπική Εθνικιστική Βασκική Κυβέρνηση τίθενται με το μέρος των Δημοκρατικών. Μάλιστα το 1936 συντάσσεται και το πρώτο καταστατικό αυτόνομου Βασκικού Κράτους. Η Σοβιετική Ένωση προμηθεύει τόσο τους Βάσκους, όσο και τους Ισπανούς Δημοκρατικούς με πολεμικό υλικό, ενώ οι Ισπανοί Εθνικιστές ενισχύονται με τα πια σύγχρονα όπλα από την Ναζιστική Γερμανία και την Φασιστική Ιταλία. Ο Φράνκο ζητάει την στήριξη του ίδιου του Χίτλερ για το τελικό χτύπημα των Δημοκρατικών και των Βάσκων. Αυτό γίνεται με ανελέητους βομβαρδισμούς Βασκικών πόλεων από την ναζιστική αεροπορία. Ο πιο σκληρός βομβαρδισμός πραγματοποιείται στην πόλη Γκουέρνικα στις 26 Απριλίου του 1937. Η πόλη καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Η καταστροφή της Γκουέρνικας, που έγινε γνωστή παγκοσμίως από τον ομώνυμο πίνακα του Πικάσο, πέρα από την μεγάλη έκταση της σε ζημιές αλλά κυρίως σε θύματα, είχε και μια συμβολική σημασία αφού φιλοξενούσε ένα σημαντικό κειμήλιο του Βασκικού λαού. Επρόκειτο για το Δέντρο – σύμβολο της ελευθερίας των Βάσκων. Μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου (1939) και την επικράτηση του Φράνκο σε όλη την Ισπανική Επικράτεια, αρχίζει μία από τις χειρότερες περιόδους της Βασκικής Ιστορίας. Χιλιάδες δημοκρατικοί βασανίζονται και εκτελούνται (μόνο στην πόλη της Ναβάρρας υπολογίζονται στους 3.300) γύρω στις 440.000 καταφεύγουν στην Γαλλία και κατακρατούνται κάτω από άθλιες συνθήκες σε στρατόπεδα μεταναστών. Η γαλλική Κυβέρνηση που δεν επιθυμεί την αύξηση του Βασκικού Πληθυσμού στην Γαλλική Βασκική Χώρα διοχετεύει τους μετανάστες στα βιομηχανικά περίχωρα του Παρισιού, όπου σύντομα θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν νέες δοκιμασίες κατά την ναζιστική κατοχή, ενώ άλλοι μεταναστεύουν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η «πολιτική του Φράνκο» που συνοψίζεται στο σύνθημα «Ισπανία, μία, μεγάλη και ενωμένη», δεν επιτρέπει καμία πολιτιστική ή γλωσσική διαφοροποίηση από την επίσημη. Απαγορεύεται όχι μόνο η διδασκαλία αλλά και η χρήση της Βασκικής γλώσσας. Οι εξορισμοί Βάσκων στην Λατινική Αμερική συνεχίζονται κατά την διάρκεια της σαραντάχρονης δικτατορίας του Φράνκο ενώ προωθείται η εσωτερική μετανάστευση ισπανών στην χώρα των Βάσκων για την στήριξη της βιομηχανίας αλλά και την αλλοίωση του βασκικού πληθυσμού. Στις 31 Ιουλίου 1959 μια ομάδα μαθητών της πόλης του Μπιλμπάο ιδρύουν την οργάνωση ΕΤΑ (αρχικά των λέξεων στην Βασκική «Ελεύθερη Χώρα των Βάσκων»). Στις 18 Ιουλίου 1961 πραγματοποιούν την πρώτη τους (αποτυχημένη) βομβιστική επίθεση εναντίον τρένου που μεταφέρει χουντικούς εθελοντές που κατευθύνονται στην Βασκική πόλη Σαν Σεμπαστιάν για να εορτάσουν την επέτειο της πτώσης της πόλης κατά τον εμφύλιο. Το γεγονός αυτό ενθουσιάζει τους νέους Βάσκους που αρχίζουν να ζωγραφίζουν σε δρόμους βασκικά σύμβολα. Σύντομα πραγματοποιείται και η πρώτη αιματηρή επίθεση με θύμα αστυνομικό. Κάποιοι νεαροί Βάσκοι οδηγούνται στην πόλη Μπούργκος για να θανατωθούν, όμως η διεθνής κατακραυγή αναγκάζει τον Φράνκο να μην πραγματοποιήσει την θανατική ποινή. Τον Δεκέμβριο του 1973 πραγματοποιείται η πιο «εντυπωσιακή» επίθεση της ΕΤΑ κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο. Ανατινάσσεται το προεδρικό αμάξι και σκοτώνεται ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης του Φράνκο Στρατηγός Luis Carrero Blanco. Η βόμβα είχε τοποθετηθεί σε υπόνομο κάτω από τον δρόμο. Από την σφοδρότητα της έκρηξης κατασκάφτηκε ο δρόμος και το κυβερνητικό αμάξι εκτινάχθηκε πάνω από τα γειτονικά κτίρια πολλά από τα οποία κατέρρευσαν. Τον θάνατο του χουντικού κυβερνητικού χαιρετίσουν χιλιάδες εξόριστοι δημοκρατικοί Ισπανοί και Βάσκοι αλλά και δημοκρατικές κυβερνήσεις άλλων χωρών. Την διεθνή συμπάθεια και στήριξη έχασε η ΕΤΑ μετά τον θάνατο του Φράνκο και τον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος της Ισπανίας, αφού δεν σταμάτησε τις αιματηρές της επιθέσεις. Παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν τόσο από την κεντρική Κυβέρνηση της Μαδρίτης όσο και από την τοπική Κυβέρνηση, κάθε ανακωχή κρατούσε για λίγο και πολλές βομβιστικές επιθέσεις είχαν θύματα αθώους πολίτες. Σήμερα οι Βάσκοι απολαμβάνουν τις μεγαλύτερη αυτονομία σε σχέση με τις υπόλοιπες 16 αυτονομίες που συνθέτουν το Ισπανικό Κράτος. Η χώρα των Βάσκων είναι η πιο πλούσια ισπανική αυτονομία με ανεπτυγμένη βιομηχανία, ενώ άλλοι κλάδοι που ανθούν είναι η αλιεία και η ναυτιλία. Επίσημες γλώσσες αναγνωρίζονται τόσο η Καστελιάνικη όσο και η Βασκική, και διδάσκονται στο σχολείο. Η τοπική Κυβέρνηση έχει κάνει προσπάθειες πλήρης αυτονομίας από την Ισπανία με πολιτικούς τρόπους, κάτι που ποτέ δεν έχει γίνει αποδεκτό από την κεντρική Ισπανική Κυβέρνηση. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Χώρας των Βάσκων τον Νοέμβριο του 2005, παραπάνω από το 60% των Βάσκων απέρριπτε εντελώς την ΕΤΑ. Το 17% θεωρούσε την δράση της οργάνωσης στο παρελθόν δικαιολογημένη αλλά απέρριπτε την σημερινή δράση της. Το 12% συμφωνούσε με τους σκοπούς της οργάνωσης αλλά όχι με τους μεθόδους βίας που χρησιμοποιεί. Ένα 3% των Βάσκων αποδέχονταν την δράση της οργάνωσης αλλά έκανε αυστηρή κριτική σε λάθη της (απαγωγές αθώων και εκβιασμούς) και μόλις το 0,4% ήταν απόλυτα σύμφωνοι με τους σκοπούς και τις μεθόδους της ΕΤΑ. Δυστυχώς τα διεθνή Μ.Μ.Ε. και η άγνοια της Βασκικής Ιστορίας έχει δημιουργήσει την λανθασμένη εντύπωση σε πολλές χώρες ότι όλοι οι Βάσκοι είναι τρομοκράτες στην Ισπανία ή ευνοούν την τρομοκρατία εναντίων της Ισπανικής πολιτείας. Ευχαριστώ τους Βάσκους φίλους Iñigo Ascasibar Zubizarreta, Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Ισπανίας και Zaloa Arretxe για τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό
Περισσοτερα εδω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου