Η Γιορτή της Πρωτομαγιάς το 1932

Τον Μάρτιο του 1932 το περιφερειακό συμβούλιο του ΚΚΕ της Έδεσσας, πήρε απόφαση να γιορτάσει επίσημα την παγκόσμια ημέρα της εργατιάς «Πρωτομαγιά». Εκείνη την ημέρα έπρεπε να γίνει μια μεγάλη πολιτική εκδήλωση η οποία θα φανέρωνε την ετοιμότητα του Εδεσσαϊκού προλεταριάτου.
Κάθε χρόνο για την γιορτή, η ελληνική αστυνομία λάμβανε μέτρα για να εμποδίσει τον εργατικό εορτασμό και προφυλάκιζε τους δυνατότερους κομμουνιστές της πόλη. Γι αυτό, η κομματική οργάνωση αποφάσισε να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα ώστε τούτη η γιορτή να γίνει πιο επίσημη και πιο μαζική. Με εντολή του περιφερειακού συμβουλίου του ΚΚΕ, η διοίκηση της ΟΚΝΕ πραγματοποίησε σύσκεψη στην οποία ετοίμασε πρόγραμμα για την υλοποίηση των εκδηλώσεων. Είχε αποφασιστεί, σε όλα τα κεντρικά σημεία της πόλης να κρεμαστούν κόκκινες σημαίες, στους τοίχους να γραφτούν επαναστατικά συνθήματα, να μοιραστούν φυλλάδια όπου εξηγούνταν η σημασία της εργατικής γιορτής και για να διαφημιστεί η δουλειά του ΚΚΕ. Τα φυλλάδια έπρεπε να μοιραστούν σε όλα τα εργοστάσια και εργαστήρια της πόλης και ένα μέρος να μπει στα στρατόπεδα.

Η γιορτή της Πρωτομαγιάς συνέπεσε μαζί με την θρησκευτική γιορτή του Πάσχα. Οι εργαζόμενοι, γι’ αυτόν τον λόγο, δεν θα δούλευαν και ήταν ευκαιρία για τους ίδιους να οργανώσουν μαζικές εκδρομές στα κοντινά μέρη. Έτσι, εκεί έπρεπε να πραγματοποιηθούν μαζικές εκδηλώσεις στον πολιτικό τομέα.

Επειδή έπρεπε να προμηθευτούν μεγάλες ποσότητες απο ύφασμα, χρώματα, χαρτί και άλλα υλικά για την προετοιμασία των σημαιών, συνθημάτων και φυλλαδίων, οι ετοιμασίες άρχισαν απο τον Μάρτιο του 1932. Όλα τα υλικά τα έκρυβαν σε αποθήκη κοντά στους καταρράκτες.

Το λευκό ύφασμα βάφονταν κόκκινο, για να ξεγελαστεί η αστυνομία: διότι εάν αγόραζαν μεγάλη ποσότητα κόκκινου υφάσματος απο τα μαγαζιά, εύκολα η αστυνομία θα αντιλαμβάνονταν τον σκοπό τους.

Το εργαστήριο γρήγορα μετατράπηκε σε πραγματικό τυπογραφείο: με μηχάνημα, πολλαπλασιάζονταν τα φυλλάδια, έγραφαν συνθήματα, έραβαν σημαίες.

Στις 28 Απριλίου, η επιλεγμένη ομάδα για να εκτελέσει την κύρια επιχείρηση, συγκεντρώθηκε στο γνωστό εργαστήριο. Την αποτελούσαν οι: Αποστολάκης Βασιλεβ, Τρυφουν Κατκαντινικοβ, Ισαακ Χριστοφοριδης και Βαγγελ Αγιανοφσκι. Πριν την γιορτή, έφτασε και ο γραμματέας της ΟΚΝΕ, Ριστο Μπιροζοβ, ο οποίος ενημέρωσε τους παρόντες, που για μερικές ημέρες δεν έβγαιναν απο το εργαστήριο, ότι η αστυνομία είχε αρχίσει τις συλλήψεις. Ανάμεσα στους προφυλακισμένους ήταν πολλά μέλη του Ν. Συμβουλίου και πρώτος ο γραμματέας, Κώστας Ντουμοβ.

Αυτό ενθάρρυνε περισσότερο τους νέους κομμουνιστές να φέρουν εις πέρας με επιτυχία την εμπιστευμένη σε αυτούς αποστολή της οργάνωσης και να δείξουν στην κυβέρνηση ότι παρά τις συλλήψεις της κομματικής διοίκησης, οι αποστολές της οργάνωσης συνεχίζονται. Γνωρίζοντας τις επιτυχίες της ομάδας, ο ίδιος ο γραμματέας της ΟΚΝΕ προσφέρθηκε να μπει στην επιχείρηση.

Σύμφωνα με το σχέδιο, έπρεπε να δράσουν σε τέσσερις ομάδες σε συγκεκριμένες γειτονιές της πόλης. Οι ομάδες δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους και το υλικό θα τα έπαιρναν απο τον Ισαακ Χριστοφοριδη την προκαθορισμένη ώρα.

Ακριβώς στις 22:00 η ώρα, παραμονής Πρωτομαγιάς, ο Ισαάκ Χριστοφοριδης αναχώρησε για να παραδώσει το υλικό και να δώσει τις τελευταίες οδηγίες. Στις 23:00 η ώρα, και τα υπόλοιπα μέλη άφησαν την μυστική κρυψώνα. Ακριβώς στις 24:00 η ώρα, ξεκίνησε η επιχείρηση. Τη στιγμή που ο Μητροπολίτης Κωνσταντίνος, με την εκκλησιαστική συνοδεία του, έβγαινε απο τον ναό στην αυλή ψέλνοντας τον ψαλμό για την Ανάσταση του Χριστού, ο Βαγγελ Αγιανοφσκι, ανεβασμένος στο καμπαναριό, κατέβαζε την ελληνική σημαία και ανέβαζε την κομματική κόκκινη. Εκείνη τη στιγμή ο ίδιος χτύπησε και την καμπάνα με σκοπό να τραβήξει την προσοχή του συγκεντρωμένου πλήθους, αλλά στην ουσία ο χτύπος της καμπάνας ήταν το σύνθημα για τις υπόλοιπες ομάδες να ξεκινήσουν την επιχείρηση.

Την ιδία ώρα, ο Αποστολάκης Βασιλεβ και Τρυφουν Κατκαντνικοβ βρέθηκαν στο μπαλκόνι των Δικαστηρίων απο όπου αφαίρεσαν την ελληνική σημαία και σήκωσαν την κόκκινη, στην οποία έγραφε «Εργάτες όλου του κόσμου, ενωθείτε».

Ο Ριστο Μπιροζοβ άλλαξε την σημαία στην Αστυνομία, με την κομματική.

Στη συνέχεια, έβγαιναν κόκκινες σημαίες στα περισσότερα κρατικά κτίρια, στο στρατόπεδο, σε πολλά κεντρικά σημεία της πόλης. Οι τοίχοι στους δρόμους πλημμύρισαν με επαναστατικά συνθήματα, σε κάθε σπίτι και σε κάθε αυλή είχαν πετάξει φυλλάδια.

Η ξαφνική αυτή επιχείρηση δημιούργησε αναστάτωση στην αστυνομία. Η έκπληξη τους ήταν τόσο μεγάλη που στην αρχή νόμισαν ότι άλλαξε το καθεστώς και οι κομμουνιστές πήραν την κυβέρνηση. Την άλλη μέρα η αστυνομία συνήρθε και άρχισε να κυνηγά τους υπόπτους.

Ο στρατός βγήκε στους δρόμους, η αστυνομία έτρεχε πέρα-δώθε στην πόλη να σβήνει τα συνθήματα και να μαζεύει τα σκορπισμένα φυλλάδια.

Οι εργάτες μιλούσαν με ενθουσιασμό γι αυτό το γεγονός, το οποίο ανέβασε το επαναστατικό πνεύμα και στην εξοχική τοποθεσία της Γαβαλιοτισας, την ημέρα της Πρωτομαγιάς, υπήρχε γιορτινή διάθεση.

Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ, είχαν γίνει ομιλίες για τη σημασία της γιορτής και συγχρόνως υπήρξε πρόσκληση στους εργάτες στον αγώνα για διαμαρτυρία και αντίσταση ενάντια στους εργοδότες.

Τις επόμενες μέρες η αστυνομία ανακάλυψε τους συμμετέχοντες στην επιχείρηση και τους φυλάκισε. Στην φυλακή βρέθηκαν οι: Ριστο Μπιροζοβ, Αποστολάκη Βασιλεβ, Τρυφουν Κατκαντνικοβ, Ισαάκ Χριστοφοριδης και άλλοι πέντε που είχαν βοηθήσει. Ο Βαγγελ Αγιανοφσκι απέφυγε τη σύλληψη, φεύγοντας στο χωριό Σωτήρα (Λουκοβετς). Είκοσι μέρες αργότερα πήρε εντολή απο το ΔΣ του ΚΚΕ να παραδοθεί στον Εισαγγελέα στην Έδεσσα, διότι αυτός εκβίαζε ότι εάν δεν παραδοθούν όλοι οι συμμετέχοντες στην επιχείρηση, δεν θα είχαν οι φυλακισμένοι ευκαιρία να δικαστούν. Εκτελώντας την απόφαση του Συμβουλίου, ο Βαγγελ Αγιανοφσκι παραδόθηκε.

........................................................

Απο το βιβλίο «Αιγαιάτικες καταιγίδες» του Βαγγελ Αγιανοφσκι.