Αυτή η ενότητα συνοψίζει
αποσπάσματα από τα δύο κεφάλαια του βιβλίου μου (Alinei 2000) αφιερωμένο στην
σλαβική περιοχή.
Οι σλαβικές γλώσσες έχουν,
επίσης, μια μοναδική, ασύμμετρη κατανομή χώρου: ενώ οι Νότιο-σλαβικές γλώσσες
(Σλοβενική, Σερβική, Κροατική, Βουλγαρική και Μακεδονική) αποτελούν μια
ομοιογενή ομάδα και μοιράζονται πολλά κοινά χαρακτηριστικά, για τις
Βόρειο-σλαβικές γλώσσες είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση μεταξύ ενός Δυτικού
κλάδου (συμπεριλαμβανομένης της Τσεχικής, Σορβικής και Πολωνικής), και ενός
Ανατολικού (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσικής, Ουκρανικής και Λευκο-Ρωσικής),
καθώς κάθε ένα από τα δύο κλάδοι μοιράζονται διαφορετικά χαρακτηριστικά με αυτά
των Νότιο-σλαβικών γλωσσών.
Μια σωστή θεωρία της σλαβικής ενδογένεσης θα πρέπει να παρέχει μια ικανοποιητική και συνεκτική εξήγηση για αυτές τις τρεις βασικές πτυχές των σλαβικών γλωσσών: την τεράστια επέκταση, την εξαιρετική ομοιογένεια, και την επιφανειακή ασυμμετρία μεταξύ Νότου και Βορρά.
Μια σωστή θεωρία της σλαβικής ενδογένεσης θα πρέπει να παρέχει μια ικανοποιητική και συνεκτική εξήγηση για αυτές τις τρεις βασικές πτυχές των σλαβικών γλωσσών: την τεράστια επέκταση, την εξαιρετική ομοιογένεια, και την επιφανειακή ασυμμετρία μεταξύ Νότου και Βορρά.
Η παραδοσιακή θεωρία της σλαβικής εθνογένεσης
Η παλιά έκδοση της παραδοσιακής θεωρίας προσλαμβάνει, όπως είναι γνωστό, την «άφιξη» των Σλάβων κατά τους ιστορικούς χρόνους, μετά την υποτιθέμενη «μεγάλη μετανάστευση» τους το 5ο και 6ο αιώνα της εποχής μας, από μια άγνωστη περιοχή. Ισχυρίζεται ότι αυτός είναι ο λόγος για την μεγάλη επέκταση τους και εκπληκτική ομοιογένεια. Ακόμα κι αν αυτή η ριζοσπαστική θέση τώρα συντηρείται μόνο από μια μειοψηφία (εκπροσωπούμενη από τον Schenker), η πιο πρόσφατη, ποικιλοτρόπως τροποποιημένη, έκδοση της που, προς το παρόν, ευνοείται από την πλειοψηφία των Σλαβιστων, δεν διαφέρει στην ουσία από αυτήν: απλά, αυτό που τώρα έγινε δεκτό είναι η παρουσία των Σλάβων την Εποχή του Ορείχαλκου και την Εποχή του Σιδήρου σε μια μικρή περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης. Έτσι, η «άφιξη» των Σλάβων τοποθετείται, τώρα, νωρίτερα, δηλαδή στην Εποχή του Ορείχαλκου ή στην Εποχή του Σιδήρου, ενώ η «μεγάλη μετανάστευση» θα εξακολουθεί να έχει πραγματοποιηθεί κατά τους ιστορικούς χρόνους. Εν ολίγοις, «μόνο» το τελευταίο μεγάλο κύμα της Σλαβικής μετανάστευσης θα χρονολογείται τόσο πρόσφατα.
Αν και - όπως είδαμε στις προηγούμενες ενότητες - η πραγματική αιτία για την παραδοχή μιας τόσο πρόσφατης χρονολογίας για την προέλευση των Σλάβων έγκειται στην άγνοια ορισμένων βασικών σύγχρονων εξελίξεων που αφορούν τόσο την γλωσσολογία όσο και άλλες ιστορικές επιστήμες, οι ειδικοί Σλαβολόγοι τείνουν να την δικαιολογούν προσφεύγοντας, επίσης, στις πρόσφατες χρονολογίες των πρώτων επιβεβαιώσεων των σλαβικών γλωσσών (9ο αιώνα, όταν οι ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος, εφηύραν το Γλαγολιτικό αλφάβητο (από το οποίο αντλείται το κυριλλικό), και μετέφρασαν μέρη της Αγίας Γραφής και της ορθόδοξης λειτουργίας (σε αυτό που ονομάζεται Εκκλησιαστική σλαβική), καθώς και σε εκείνες των πρώτων αναφορών του σλαβικού λαού, στα έργα των ιστορικών του 5ου και 6ου αιώνα.
Ωστόσο, συντριπτικά στοιχεία τα οποία έχω παρουσιάσει αναλυτικά στο βιβλίο μου (Alinei 1996, 2000), αποδεικνύει ότι η ημερομηνία των πρώτων μαρτυρίων και οι πρώτες αναφορές ιστορικών δεν έχουν απολύτως καμία σημασία όσον αφορά το πρόβλημα της χρονολόγησης της «γέννησης» μιας γλώσσας ή ενός λαού. Η γραφή είναι ένα εντελώς ξεχωριστό φαινόμενο απο την ομιλία και συνδέεται, ως έχει, με τη μορφοποίηση των ανεπτυγμένων διαστρωματοποίημενων κοινωνιών, με μια εξουσιάζουσα ελίτ που χρειάζεται την γραφή για να ασκήσει πλήρως την εξουσία της, και κατά συνέπεια είναι μια πολύ πρόσφατη εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιστορίας. Έτσι, η εμφάνισή της μπορεί να διαφέρει από τόπο σε τόπο. Για να δώσω μόνο τρία παραδείγματα: (i) η Βαλτική και η Φιννική γλώσσα βεβαιώνονται πολύ αργότερα από ό,τι η σλαβική, αλλά κανείς - ακόμη και μεταξύ των παραδοσιακών - έχει σκεφτεί ποτέ ότι η Βαλτική γλώσσα έφτασε στην Ευρώπη γύρω από εκείνη την εποχή: (Ii) για την Φιννική, την Ουαλική η Θεωρία της Συνέχειας τώρα είναι καθολικά αποδεκτή (βλ. παραπάνω), και αξιώνει Παλαιολιθική προέλευση ...: (iii), ακόμη με πιο παράδοξο τρόπο, οι πρώτες επιβεβαιώσεις ή οι πρώτες γραπτές αναφορές των περισσότερων ευρωπαϊκών υπό-πρότυπων διαλέκτων ανήκουν στη σύγχρονη εποχή, αλλά κανείς δεν τολμά να θεωρήσει ότι έχουν «έρθει» ή ότι έχουν σχηματιστεί τόσο πρόσφατα. Ως εκ τούτου, δεν μπορούμε να εξετάσουμε το επιχείρημα των παλαιότερων βεβαιώσεων και αναφορών ως σοβαρό. Θα επανέλθω στο σημείο αυτό περαιτέρω.
Όσον αφορά την προϊστορική παρουσία των Σλάβων στην Ευρώπη, εδώ και πολύ καιρό η προτιμώμενη θεωρία ήταν ότι οι πρώτοι Σλάβοι θα μπορούσαν να ταυτιστούν με το λεγόμενο Lusacian πολιτισμό της Μέσης και της τελικής Εποχής του Ορείχαλκου και της Εποχή του Σιδήρου, χαρακτηριστικό της περιοχής της Πολωνίας, που αποτελεί μέρος της περιοχής των Πεδίων της Τεφροδόχου (βλ. Neustupny-Neustupny 1963, 195).
Επί του παρόντος, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν (Cp. Mallory 1989, 78) - με μικρές διαφοροποιήσεις - με την άποψη ότι η ελάχιστη περιοχή που καταλήφθηκε από τους Σλάβους την Εποχή του Σίδηρου ή την Εποχή του Ορείχαλκου είναι εκείνη που αναφέρεται για παράδειγμα από τον Brauer (1961 Ι, 29): από την Ανατολική Γαλικία στο άνω Ντον, μέσω Volinia, Podolia, η περιοχή στις δύο ακτές του Μέσου Δνείπερου ποταμού (Κίεβο, Cernigov), Πολτάβα, Κουρσκ και Orel. Προς το Βορρά, ζούσε ο Βαλτικός λαός, και βόρεια αυτού ο Φιννικός λαός.
Στα νότια υπήρχαν οι Ιρανοί (Σκύθες) και (από τον 7ο αιώνα) οι Σαρμάτες. Στην Μαύρη Θάλασσα οι παράκτιες πόλεις ήταν οι Ελληνικές και, στα ανατολικά των Σλάβων, οι Ιρανοί επεκτείνονταν στα Ουραλικά Mordvins, στην περιοχή του Ταμπόφ.
Για τον Mallory η περιοχή ήταν ελαφρώς μεγαλύτερη, δηλαδή μεταξύ των ποταμών Έλβα και Μέσο
Δνείπερο (Mallory 1989, 78). Στον παλαιότερο ορίζοντα που φθάνει ο Mallory, είναι ο πολιτισμός Trzciniec της Μέσης Εποχής του Ορείχαλκου (δεύτερο τρίτο της 2ης χιλιετίας), που εκτεινόταν από τον Όντερ στο Μέσο Δνείπερο και μοιράζονταν τα κύρια χαρακτηριστικά των πολιτισμών Corded Ware (των σκευών με κορδόνι) και του Battle Axe (του τσεκουριού μάχης). Σε αυτό το όραμα ακολουθεί πολλούς Πολωνούς και Ρώσους επιστήμονες, οι οποίοι δίνουν ιδιαίτερη προσοχή όχι μόνο στον πολιτισμό Trzciniec, αλλά και στους πολιτισμούς Battle Αxe (τσεκούρι μάχης) όπως σ' αυτούς του Komarovo στην περιοχή των Καρπαθίων και του Belugrudovo στην Ουκρανία, στον Δνείπερο ποταμό (Cp. Telegin 1994, 403-405). Αυτοί οι πολιτισμοί θεωρούνται η πηγή του πολιτισμού Lusacian, έτσι ώστε θα μπορούσαμε να πούμε ότι, σε σύγκριση με την προηγούμενη γενιά, σήμερα οι μελετητές έχουν προχωρήσει ένα βήμα πιο κάτω στην Αρχαιολογική στρωματογραφία, φθάνοντας το παλαιότερο δυνατό επίπεδο που επιτρέπεται από τη γενική χρονολογία της Κανονικής θεωρίας kurgan.
Παρά τη διαμάχη για το Trzciniec (που η Gimbutas και οι επιστήμονες της Βαλτικής διεκδικούν για τον εαυτό τους!), ο Mallory καταλήγει: "Είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς ότι υπήρχε ένα γεωγραφικό κέντρο, που σταθμίζονταν μεταξύ του Βιστούλα και του Δνείπερου, το οποίο είναι πλέον κοινώς αποδεκτό ότι ήταν Πρώτο-σλαβικό και που φαίνεται να εμφανίζει μια συνέχεια της πολιτιστικής ανάπτυξης από το 1500 π.Χ. (ή νωρίτερα) της ιστορικής εμφάνισης των πρώτο-σλαβικών λαών" (Mallory 1989, 81). Σε γενικές γραμμές, αναγνωρίζει ο Mallory ότι
"Μια μεγάλη γεωγραφική στάση των Σλάβων [...] είναι ίσως το μοντέλο που θα είναι πιο εύκολα αποδεκτό από γλωσσολόγους που βλέπουν στην σλαβική ομάδα γλωσσών ελάχιστους λόγους για να υποθέσουμε ότι έχουν μετακινηθεί πολύ, από την ανάπτυξή τους από τους Πρώτο-Ινδο-ευρωπαίους" (Mallory 1989, 81) 2.
Πριν απο το Trzciniec, με λίγα λόγια, έχουμε το μυστηριώδη πεδίο των «Παλαιο-Ευρωπαίων», όπου όλοι μιλούν μία ή περισσότερες προ-ΙΕ (ινδο-ευρωπαϊκές) γλώσσες.
Ενστάσεις προς την
παραδοσιακή θεωρία
Ας ελέγξουμε τώρα αυτήν τη θεωρία στα τρία σημεία που παρουσιάσαμε στην αρχή: την τεράστια επέκταση, την εξαιρετική ομοιογένεια και τη γεωγραφική ασυμμετρία των σλαβικών γλωσσών. Και ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο σημείο, το οποίο νομίζω ότι έχει περάσει απαρατήρητο από τους παραδοσιακούς μελετητές.
Η επιφανειακή ασυμμετρία των σλαβικών στην γεωγραφική κατανομή
Ως ειδικός στην γεω-γλωσσολογία, μένω πάντα έκπληκτος από το γεγονός ότι ειδικοί Σλαβολόγοι έχουν αποτύχει να παρατηρήσουν ή να εκτιμήσουν την εξαιρετική διαγνωστική αξία - από γεω-γλωσσολογική άποψη - της ασύμμετρης διαμόρφωσης της σλαβικής περιοχής. Πολύ περισσότερο, όταν η αιτία αυτής της ασυμμετρίας είναι αρκετά γνωστή, και αναφέρεται ρητά σε όλα τα εγχειρίδια για τους πρωτοετείς φοιτητές των σλαβικών: η Βόρειο-Σλαβική δεν αποτελεί μια ενιαία ενότητα, αλλά κάθε μια από τις δύο διακλαδώσεις της, - την Δυτική και την Ανατολική - μοιράζεται διαφορετικά χαρακτηριστικά απο αυτά της Νότιο-Σλαβικής.
Τώρα, από γεω-γλωσσολογική άποψη, υπάρχει μόνο μία πιθανή εξήγηση για αυτή την ιδιότυπη και ολοφάνερη διαμόρφωση στο χώρο: η Νότιο-Σλαβική πρέπει να αποτελεί τον προγενέστερο πυρήνα, ενώ οι δύο διακλαδώσεις της Βόρειο-Σλαβικής πρέπει να είναι μεταγενέστερης ανάπτυξης, η κάθε μια με την δική της ιστορία και ταυτότητά.
Δεν υπάρχει άλλη πιθανή εξήγηση, εκτός αν κάποιος αμφισβητεί τον ίδιο τον λόγο ύπαρξης IE (Ινδο-Ευρωπαίων) και την ανασυγκρότηση των Πρώτο-Σλάβων πέρα απο κάθε κοινή λογική.
Περιττό να σας πω, αυτή η απλή παρατήρηση κατεδαφίζει την όλη κατασκευή της πατρίδας των Σλάβων στην κέντρο-ανατολική Ευρώπη και της σλαβικής μετανάστευσης, με παραδοσιακούς όρους, καθώς και όλων των συνακόλουθων επιπτώσεών αυτής. Αλλά ας ελέγξουμε τα άλλα δύο σημεία, προτού το αναπτύξουμε περαιτέρω, στα πλαίσια του PCT.
Η τεράστια Σλαβική επέκταση
Το μόνο αποδεικτικό στοιχείο μιας μεγάλης μετανάστευσης των Σλάβων κατά τους ιστορικούς χρόνους, οι παραδοσιακοί μελετητές μπορούν να ισχυρίζονται ότι βρίσκεται σε μια κατά γράμμα ερμηνεία των αναφορών μεσαιωνικών ιστορικών, όπως ο Θρακιώτης Πρίσκος απο το Πανειον (5ος αιώνας), ο Έλληνας Προκόπιος Καισαρείας (6ος αιώνας ) και ο Γότθος Jordanes (6ος αιώνας), ή εκείνες της Εκκλησίας (π.χ. Conte 1990, 33-34). Αλλά είναι προφανές ότι οι εν λόγω αναφορές δεν επισημαίνουν σαφώς σε μια «εισβολή» ή «μετανάστευση» των Σλάβων, αλλά μπορεί εξίσου απλά να ληφθούν ως αναφορές σε προϋπάρχοντες Σλάβους, την παρουσία των οποίων, ακόμη και παραδοσιακοί μελετητές, τώρα, παραδέχονται.
Όταν, για παράδειγμα, ο Ιωάννης της Εφέσου, επίσκοπος της Κωνσταντινούπολης την εποχή του Ιουστινιανού (527-65) αναφέρει τις αναρίθμητες επιδρομές στα Βυζαντινά εδάφη με τις λέξεις «καταραμένο λαό των Σλάβων», τους καταριέται επειδή ήταν ακόμη ειδωλολάτρες, και όχι επειδή «καταφτάνουν»! Και όταν, στο De rebus Gethicis, ο Jordanes περιγράφει τη θέση των Venedi, και γράφει ότι κατοικούσαν στην περιοχή «από την πηγή του ποταμού Visla και σε αμέτρητες εκτάσεις», δεν δίνει την παραμικρή ένδειξη μιας δικής τους πρόσφατης άφιξης, αλλά απλά περιγράφει μια ισχύουσα κατάσταση.
Και προκαλώ τους ειδικούς Σλαβολόγους να βρουν κάποια ένδειξη μιας πρόσφατης άφιξης των Σλάβων στις περιοχές τους, και απο άλλες μεσαιωνικές πηγές.
Όχι μόνο αυτό, αλλά όταν προγενέστεροι ιστορικοί, που έζησαν αιώνες πριν από την υποτιθέμενη άφιξη των Σλάβων, γράφουν ότι ο πληθυσμός της λεκάνης των Καρπαθίων προσέφερε ένα ποτό που ονομάζεται medos (μεντος) ( στην Πρώτο-σλαβική medu, «ποτό που παράγεται με το μέλι») στους Βυζαντινούς πρεσβευτές που κατευθύνονταν στην Αυλή του Αττίλα (βασιλιά των Ούννων), και ότι ένα μέρος των ταφικών τελετών για το θάνατο του Αττίλα ονομαζόταν στραβα (μεσαιωνική ονομασία της σλαβικής τελετής κηδείας), μόνο ένας προκατειλημμένος αναγνώστης μπορεί να βρει σε αυτό στοιχεία για τις "πρώτες διεισδύσεις" των Σλάβων στην περιοχή των Καρπαθίων, ειδικά όταν φαίνεται να μην έχουν αφήσει ίχνος της έλευσης τους!
(Neustupny-Neustupny 1963, 196).
Η πολύ απλή αλήθεια είναι ότι οι Σλάβοι ήταν εκεί από πολύ παλιά.
Και πάλι, η πρώτη γραπτή αναφορά των λαών εξαρτάται από την ημέρα των γενεθλίων της γραφής, και όχι την ημέρα των γενεθλίων των λαών!
Εν ολίγοις, εάν μια τέτοια τεράστια επέκταση των Σλάβων, τόσο στο Νότο όσο και στο Βορρά, από τη φερόμενη ως πατρίδα τους στην Κέντρο-Ανατολική Ευρώπη, είχε πραγματικά γίνει, το πιο σημαντικό στοιχείο που έπρεπε να αναμένουμε να βρεθεί, θα ήταν αρχαιολογικό.
Το οποίο λείπει εντελώς.
Ακριβώς έτσι, κάθε συζήτηση γι’ αυτό το ζήτημα στο βιβλίο του Mallory χάνεται, σίγουρα όχι τυχαία, δεδομένου του γεγονότος ότι ο Mallory είναι αρχαιολόγος.
Δεν μπορώ να αντιληφθώ, τότε, πώς ένας αρχαιολόγος μπορεί να προωθεί την υπόθεση μιας μαζικής επέκτασης που περιλαμβάνει το ήμισυ της Ευρώπης, και που είναι σε θέση να αλλάξει εντελώς την γλωσσική ταυτότητά της, χωρίς την παραμικρή αρχαιολογική απόδειξη: εκτός αν είναι μια περίεργη περίπτωση υποεκτίμησης του ατόμου, της δική του επιστήμης.
Μια άλλη βασική αντίρρηση για αυτή την εργασία έγκειται στο γεγονός ότι, ακολουθώντας το παραδοσιακό σενάριο, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι σε αυτή τη «μεγάλη μετανάστευση», εμπλέκονταν επίσης το νότιο Σλαβικό τμήμα: κάτι απολύτως αδύνατο, όπως μόλις είδαμε.
Αν υπήρξε μια «μετανάστευση», θα πρέπει να προχώρησε από το Νότο προς το Βορά.
Μια τρίτη, ουσιαστική αντίρρηση σε αυτήν τη διατριβή είναι η αντίφαση μεταξύ της ιδέας μιας μεσαιωνικής μετανάστευσης και την πλήρη εξαφάνιση των εικαζόμενων προ-υπάρχουσων γλωσσών. Ούτε καν η σύγχρονη μαζική μετανάστευση και ο εποικισμός, παρά την τεράστια τεχνολογική και πολιτιστική διαφορά μεταξύ των μεταναστών και των αυτοχθόνων πληθυσμών, έχουν προκαλέσει την εξαφάνιση στο σύνολο τους όλων των αυτοχθόνων γλωσσών στο Νέο Κόσμο.
Ας ελέγξουμε τώρα αυτήν τη θεωρία στα τρία σημεία που παρουσιάσαμε στην αρχή: την τεράστια επέκταση, την εξαιρετική ομοιογένεια και τη γεωγραφική ασυμμετρία των σλαβικών γλωσσών. Και ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο σημείο, το οποίο νομίζω ότι έχει περάσει απαρατήρητο από τους παραδοσιακούς μελετητές.
Η επιφανειακή ασυμμετρία των σλαβικών στην γεωγραφική κατανομή
Ως ειδικός στην γεω-γλωσσολογία, μένω πάντα έκπληκτος από το γεγονός ότι ειδικοί Σλαβολόγοι έχουν αποτύχει να παρατηρήσουν ή να εκτιμήσουν την εξαιρετική διαγνωστική αξία - από γεω-γλωσσολογική άποψη - της ασύμμετρης διαμόρφωσης της σλαβικής περιοχής. Πολύ περισσότερο, όταν η αιτία αυτής της ασυμμετρίας είναι αρκετά γνωστή, και αναφέρεται ρητά σε όλα τα εγχειρίδια για τους πρωτοετείς φοιτητές των σλαβικών: η Βόρειο-Σλαβική δεν αποτελεί μια ενιαία ενότητα, αλλά κάθε μια από τις δύο διακλαδώσεις της, - την Δυτική και την Ανατολική - μοιράζεται διαφορετικά χαρακτηριστικά απο αυτά της Νότιο-Σλαβικής.
Τώρα, από γεω-γλωσσολογική άποψη, υπάρχει μόνο μία πιθανή εξήγηση για αυτή την ιδιότυπη και ολοφάνερη διαμόρφωση στο χώρο: η Νότιο-Σλαβική πρέπει να αποτελεί τον προγενέστερο πυρήνα, ενώ οι δύο διακλαδώσεις της Βόρειο-Σλαβικής πρέπει να είναι μεταγενέστερης ανάπτυξης, η κάθε μια με την δική της ιστορία και ταυτότητά.
Δεν υπάρχει άλλη πιθανή εξήγηση, εκτός αν κάποιος αμφισβητεί τον ίδιο τον λόγο ύπαρξης IE (Ινδο-Ευρωπαίων) και την ανασυγκρότηση των Πρώτο-Σλάβων πέρα απο κάθε κοινή λογική.
Περιττό να σας πω, αυτή η απλή παρατήρηση κατεδαφίζει την όλη κατασκευή της πατρίδας των Σλάβων στην κέντρο-ανατολική Ευρώπη και της σλαβικής μετανάστευσης, με παραδοσιακούς όρους, καθώς και όλων των συνακόλουθων επιπτώσεών αυτής. Αλλά ας ελέγξουμε τα άλλα δύο σημεία, προτού το αναπτύξουμε περαιτέρω, στα πλαίσια του PCT.
Η τεράστια Σλαβική επέκταση
Το μόνο αποδεικτικό στοιχείο μιας μεγάλης μετανάστευσης των Σλάβων κατά τους ιστορικούς χρόνους, οι παραδοσιακοί μελετητές μπορούν να ισχυρίζονται ότι βρίσκεται σε μια κατά γράμμα ερμηνεία των αναφορών μεσαιωνικών ιστορικών, όπως ο Θρακιώτης Πρίσκος απο το Πανειον (5ος αιώνας), ο Έλληνας Προκόπιος Καισαρείας (6ος αιώνας ) και ο Γότθος Jordanes (6ος αιώνας), ή εκείνες της Εκκλησίας (π.χ. Conte 1990, 33-34). Αλλά είναι προφανές ότι οι εν λόγω αναφορές δεν επισημαίνουν σαφώς σε μια «εισβολή» ή «μετανάστευση» των Σλάβων, αλλά μπορεί εξίσου απλά να ληφθούν ως αναφορές σε προϋπάρχοντες Σλάβους, την παρουσία των οποίων, ακόμη και παραδοσιακοί μελετητές, τώρα, παραδέχονται.
Όταν, για παράδειγμα, ο Ιωάννης της Εφέσου, επίσκοπος της Κωνσταντινούπολης την εποχή του Ιουστινιανού (527-65) αναφέρει τις αναρίθμητες επιδρομές στα Βυζαντινά εδάφη με τις λέξεις «καταραμένο λαό των Σλάβων», τους καταριέται επειδή ήταν ακόμη ειδωλολάτρες, και όχι επειδή «καταφτάνουν»! Και όταν, στο De rebus Gethicis, ο Jordanes περιγράφει τη θέση των Venedi, και γράφει ότι κατοικούσαν στην περιοχή «από την πηγή του ποταμού Visla και σε αμέτρητες εκτάσεις», δεν δίνει την παραμικρή ένδειξη μιας δικής τους πρόσφατης άφιξης, αλλά απλά περιγράφει μια ισχύουσα κατάσταση.
Και προκαλώ τους ειδικούς Σλαβολόγους να βρουν κάποια ένδειξη μιας πρόσφατης άφιξης των Σλάβων στις περιοχές τους, και απο άλλες μεσαιωνικές πηγές.
Όχι μόνο αυτό, αλλά όταν προγενέστεροι ιστορικοί, που έζησαν αιώνες πριν από την υποτιθέμενη άφιξη των Σλάβων, γράφουν ότι ο πληθυσμός της λεκάνης των Καρπαθίων προσέφερε ένα ποτό που ονομάζεται medos (μεντος) ( στην Πρώτο-σλαβική medu, «ποτό που παράγεται με το μέλι») στους Βυζαντινούς πρεσβευτές που κατευθύνονταν στην Αυλή του Αττίλα (βασιλιά των Ούννων), και ότι ένα μέρος των ταφικών τελετών για το θάνατο του Αττίλα ονομαζόταν στραβα (μεσαιωνική ονομασία της σλαβικής τελετής κηδείας), μόνο ένας προκατειλημμένος αναγνώστης μπορεί να βρει σε αυτό στοιχεία για τις "πρώτες διεισδύσεις" των Σλάβων στην περιοχή των Καρπαθίων, ειδικά όταν φαίνεται να μην έχουν αφήσει ίχνος της έλευσης τους!
(Neustupny-Neustupny 1963, 196).
Η πολύ απλή αλήθεια είναι ότι οι Σλάβοι ήταν εκεί από πολύ παλιά.
Και πάλι, η πρώτη γραπτή αναφορά των λαών εξαρτάται από την ημέρα των γενεθλίων της γραφής, και όχι την ημέρα των γενεθλίων των λαών!
Εν ολίγοις, εάν μια τέτοια τεράστια επέκταση των Σλάβων, τόσο στο Νότο όσο και στο Βορρά, από τη φερόμενη ως πατρίδα τους στην Κέντρο-Ανατολική Ευρώπη, είχε πραγματικά γίνει, το πιο σημαντικό στοιχείο που έπρεπε να αναμένουμε να βρεθεί, θα ήταν αρχαιολογικό.
Το οποίο λείπει εντελώς.
Ακριβώς έτσι, κάθε συζήτηση γι’ αυτό το ζήτημα στο βιβλίο του Mallory χάνεται, σίγουρα όχι τυχαία, δεδομένου του γεγονότος ότι ο Mallory είναι αρχαιολόγος.
Δεν μπορώ να αντιληφθώ, τότε, πώς ένας αρχαιολόγος μπορεί να προωθεί την υπόθεση μιας μαζικής επέκτασης που περιλαμβάνει το ήμισυ της Ευρώπης, και που είναι σε θέση να αλλάξει εντελώς την γλωσσική ταυτότητά της, χωρίς την παραμικρή αρχαιολογική απόδειξη: εκτός αν είναι μια περίεργη περίπτωση υποεκτίμησης του ατόμου, της δική του επιστήμης.
Μια άλλη βασική αντίρρηση για αυτή την εργασία έγκειται στο γεγονός ότι, ακολουθώντας το παραδοσιακό σενάριο, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι σε αυτή τη «μεγάλη μετανάστευση», εμπλέκονταν επίσης το νότιο Σλαβικό τμήμα: κάτι απολύτως αδύνατο, όπως μόλις είδαμε.
Αν υπήρξε μια «μετανάστευση», θα πρέπει να προχώρησε από το Νότο προς το Βορά.
Μια τρίτη, ουσιαστική αντίρρηση σε αυτήν τη διατριβή είναι η αντίφαση μεταξύ της ιδέας μιας μεσαιωνικής μετανάστευσης και την πλήρη εξαφάνιση των εικαζόμενων προ-υπάρχουσων γλωσσών. Ούτε καν η σύγχρονη μαζική μετανάστευση και ο εποικισμός, παρά την τεράστια τεχνολογική και πολιτιστική διαφορά μεταξύ των μεταναστών και των αυτοχθόνων πληθυσμών, έχουν προκαλέσει την εξαφάνιση στο σύνολο τους όλων των αυτοχθόνων γλωσσών στο Νέο Κόσμο.
Η φανταστική εξαφάνιση όλων
των υποτιθέμενων προ-Ινδο-Ευρωπαϊκών γλωσσών, λόγω της Iνδο-Ευρωπαϊκής
μετανάστευση την Εποχής του Χαλκού, είναι ήδη αρκετά δύσκολο να την
παραδεχτούμε, για τον ίδιο λόγο, συν το γεγονός ότι η έρευνα για
προ-Ινδο-Ευρωπαϊκή ποτέ δεν προσκόμισε κανένα σοβαρό αποτέλεσμα (Alinei 1996,
2000). Πώς μπορούμε να δεχτούμε μια τέτοια ιδέα για τις αρχές του Μεσαίωνα, και για τις άκρως πολιτισμένες περιοχές της Νότιο-Ανατολικής προϊστορικής Ευρώπης;
Ποιο και πού θα ήταν το προ-Ινδο-Ευρωπαϊκό υπόστρωμα στη Βουλγαρία, Μακεδονία, Σερβία, Κροατία, Βοσνία και Σλοβενία;
Εκτός αν συσχετίσουμε αυτή την όψιμη μετανάστευση με μια γιγαντιαία γενοκτονία -υπόθεση επιστημονικής φαντασίας- υπόθεση που δεν ανήκει σε σοβαρή επιστημονική σκέψη.
Η ομοιογένεια των σλαβικών γλωσσών
2000). Πώς μπορούμε να δεχτούμε μια τέτοια ιδέα για τις αρχές του Μεσαίωνα, και για τις άκρως πολιτισμένες περιοχές της Νότιο-Ανατολικής προϊστορικής Ευρώπης;
Ποιο και πού θα ήταν το προ-Ινδο-Ευρωπαϊκό υπόστρωμα στη Βουλγαρία, Μακεδονία, Σερβία, Κροατία, Βοσνία και Σλοβενία;
Εκτός αν συσχετίσουμε αυτή την όψιμη μετανάστευση με μια γιγαντιαία γενοκτονία -υπόθεση επιστημονικής φαντασίας- υπόθεση που δεν ανήκει σε σοβαρή επιστημονική σκέψη.
Η ομοιογένεια των σλαβικών γλωσσών
Αναμφισβήτητα, η ομοιογένεια των σλαβικών γλωσσών, η οποία έρχεται σε αντίθεση τόσο εντυπωσιακά με την εσωτερική διαφοροποίηση των Γερμανικών, των Νεολατινικών και των Κελτικών, για παράδειγμα, μπορεί να εξηγηθεί μόνο με δύο τρόπους: με ενδεχόμενα: (α) ένα πολύ υψηλό βαθμό πολιτιστικής και κοινωνικής σταθερότητας για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ή (β) μια πολύ ταχεία επέκταση των Σλάβων, ο ρυθμός της οποίας θα εμπόδιζε την αρχική σλαβική γλώσσα (Πρώτο-Σλαβική) να αλλάξει στις νέες περιοχές. Κάτι σαν αυτό που συνέβη, για παράδειγμα, στην αγγλική γλώσσα των Προσκυνητών, όταν μετανάστευσαν στην Αμερική, διότι η ταχεία επέκτασή της στη νέα ήπειρο παρήγαγε πολύ λιγότερες διαλεκτικές διαφορές - παρά την τεράστια έκταση της - από ό, τι, ας πούμε, παρουσιάζει η βρετανική αγγλική στο νησί της Αγγλίας.
Η παραδοσιακή θεωρία ήταν πράγματι συνεπής με την προσέγγιση αυτή, όταν υπέθεσε την «άφιξη» των Σλάβων στους ιστορικούς χρόνους, μετά την «μεγάλη μετανάστευση» τους.
Αυτό το σενάριο, πράγματι, συνεπάγεται ένα είδος blitz (αστραπιαία)-εισβολή στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Ευρώπης, η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε να εξηγήσει την ομοιογένεια των σλαβικών γλωσσών, όπως είναι τώρα. Αλλά στο τροποποιημένο τρέχον σενάριο για ειδικούς Σλαβολόγους, τώρα, με το διαφαινόμενο χρονολογικό χάσμα δύο χιλιετιών από την πρώτη «άφιξη» την Εποχή του Ορείχαλκου, και την όψιμη «μετανάστευση» των ιστορικών χρόνων, πώς γίνεται αυτό το επιχείρημα να εξακολουθεί να στέκει;
Αντί να είναι σταθερές, οι δύο χιλιετίες της εποχής του Ορείχαλκου, της εποχής του Σιδήρου και της έναρξη της εποχής μας, αυτές - αντίθετα - σχηματίζουν μια από τις πιο ταραγμένες περιόδους της ευρωπαϊκής προϊστορίας πρώτο-ιστορίας και της ιστορίας: Κέλτες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Ιλλυριοί και άλλοι λαοί ( συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των Σλάβων, αν δεχτούμε αυτή τη θεωρία!), ήταν διαρκώς σε κατάσταση πολέμου, καταλαμβάνοντας εδάφη άλλων λαών, και, σε μεγάλο βαθμό, επηρεάζοντας τις γλώσσες και τους πολιτισμούς τους, όπως μαρτυρούν τα πολυάριθμα γλωσσικά δάνεια απο τα Κελτικά, Ελληνικά και Λατινικά στις Σλαβικές γλώσσες.
Η δημογραφική έκρηξη των Σλάβων, που προηγείται της μεγάλης μετανάστευση τους
Καμία απο τις εκδοχές της παραδοσιακής θεωρίας μπορεί να δώσει μια ικανοποιητική απάντηση στο διπλό ερώτημα που στηρίζει την υπόθεση της μεγάλης σλαβικής μετανάστευσης στις αρχές του Μεσαίωνα: ποιοι προϊστορικοί ή ιστορικοί λόγοι θα είχαν φέρει τον λαό των Σλάβων πρώτα στην δημογραφική έκρηξη του και στη συνέχεια στη μεγάλη του μετανάστευση, τόσο που να τους καταστήσει ως κυρίαρχο πληθυσμό της Ανατολικής Ευρώπης, στο Βορρά και στο Νότο, και ως την πιο πολυάριθμη ομάδα στην Ευρώπη; Ούτε η αρχαιολογία ούτε η ιστορία μας δίνουν το παραμικρό αποδεικτικό στοιχείο για τέτοιου είδους γεγονότα, τα οποία, όπως έχουμε ήδη παρατηρήσει, θα είχαν προκαλέσει τίποτα λιγότερο από την σχεδόν πλήρη εξαφάνιση των προηγούμενων πληθυσμών και των γλωσσών τους. Παρατηρήστε ότι ακολούθησαμε την παραδοσιακή θεωρία και θα πρέπει να υποθέσουμε όχι μόνο ότι οι Πρώτο-Ινδο-ευρωπαϊκοί λαοί θα πρέπει να "ήρθαν" με τον πολιτισμό Kurgan από τις Ουκρανικές στέπες, την Εποχή του Χαλκού, ενώ οι Σλάβοι να "ήρθαν" στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη την εποχή του Ορείχαλκου: αλλά, επίσης, και κυρίως, ότι μετά την άφιξή τους θα πολλαπλασιάζονταν σαν τα μυρμήγκια, και στη συνέχεια θα καταλάμβαναν σχεδόν το σύνολο της Ανατολικής Ευρώπης, από την περιοχή της Αρκτικής και η τούνδρα μέχρι τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Μπορεί μια τέτοια παράλογη διατριβή να προχωρήσει στα σοβαρά, στον 21ο αιώνα, με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε πολλούς επιστημονικούς τομείς όπως η αρχαιολογία, ανθρωπολογία, γενική γλωσσολογία, και χωρίς ούτε ένα κομμάτι αποδεικτικού στοιχείου; Αν, στη συνέχεια, σας υπενθυμίσω επίσης ότι ο πυρήνας των Σλάβων ήταν στο Νότο και όχι στα Βορά - όπως δείχνει η εικόνα της γεω-γλωσσολογίας αναντίρρητα - τι έχει απομείνει από αυτή την κατασκευή;
(Αναφορές:
Mario Alinei, Origini delle lingue d’ Europa,
Mario Alinei, Origini delle lingue d’ Europa,
Vol. I: La teoria della continuita‘, Il Mulino, Bologna, 1996;
Vol. II: La continuita’ delle principali aree etnolinguistiche dal
Mesolitico all’ eta’ del Ferro, Il Mulino, Bologna, 2000.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου