Ενα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» για την εθνική αφύπνιση των Αρβανιτών
Του ΤΑΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Της μόδας έγιναν τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες συζητήσεις (και καβγάδες) για τη διαδικασία διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους.
Τα σχετικά ερεθίσματα δεν έλειψαν: από το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, που έπεσε θύμα του υπό διαμόρφωσιν «εθνικού χώρου» το 2007, μέχρι την τρέχουσα τηλεοπτική σειρά του Σκάι περί 1821.
Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο. Οχι μόνο επειδή συμπίπτει με την πολιτική εδραίωση και τηλεοπτική υπερπροβολή της εγχώριας ακροδεξιάς, που στηρίζει το επικοινωνιακό προφίλ της (και) στην προάσπιση της «εθνικά ορθής» εκδοχής του παρελθόντος απέναντι σε κάθε λογής αμφισβητήσεις. Αλλά και γιατί, σε καιρούς που το ευρωπαϊκό όραμα μισού αιώνα αργοπνίγεται στον βάλτο του μνημονίου χωρίς ορατή διέξοδο, η στροφή στο παρελθόν φαντάζει σχεδόν μονόδρομος: είτε φυγής είτε αναστοχασμού τής έως τώρα συλλογικής μας πορείας.
Ως συμβολή στην εθνική επέτειο, δημοσιεύουμε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα κείμενο του Ιωνα Δραγούμη. Πρόκειται για ένα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» (virtual history), ενοφθαλμισμένο σε έκθεση που συνέταξε για τον υπουργό Εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ ως υποπρόξενος στο Δεδεαγάτς (τη σημερινή Αλεξανδρούπολη).
Αντικείμενό του, το ενδεχόμενο μιας διαφορετικής εθνικής εξέλιξης των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας, αν εξωτερικές επιρροές είχαν ευνοήσει μια πρόωρη «αφύπνιση» του αλβανικού εθνικισμού πριν η επανάσταση του 1821 εντάξει οργανικά αυτούς τους πληθυσμούς στο νεοελληνικό έθνος. Ολόκληρη η έκθεση φυλάσσεται στο προσωπικό αρχείο του Ιωνα, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (Εν Δεδεαγάτς τη 9.3.1906, αριθ.80).
Περισσότερα εδώ
Του ΤΑΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Της μόδας έγιναν τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες συζητήσεις (και καβγάδες) για τη διαδικασία διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους.
Τα σχετικά ερεθίσματα δεν έλειψαν: από το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, που έπεσε θύμα του υπό διαμόρφωσιν «εθνικού χώρου» το 2007, μέχρι την τρέχουσα τηλεοπτική σειρά του Σκάι περί 1821.
Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο. Οχι μόνο επειδή συμπίπτει με την πολιτική εδραίωση και τηλεοπτική υπερπροβολή της εγχώριας ακροδεξιάς, που στηρίζει το επικοινωνιακό προφίλ της (και) στην προάσπιση της «εθνικά ορθής» εκδοχής του παρελθόντος απέναντι σε κάθε λογής αμφισβητήσεις. Αλλά και γιατί, σε καιρούς που το ευρωπαϊκό όραμα μισού αιώνα αργοπνίγεται στον βάλτο του μνημονίου χωρίς ορατή διέξοδο, η στροφή στο παρελθόν φαντάζει σχεδόν μονόδρομος: είτε φυγής είτε αναστοχασμού τής έως τώρα συλλογικής μας πορείας.
Ως συμβολή στην εθνική επέτειο, δημοσιεύουμε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα κείμενο του Ιωνα Δραγούμη. Πρόκειται για ένα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» (virtual history), ενοφθαλμισμένο σε έκθεση που συνέταξε για τον υπουργό Εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ ως υποπρόξενος στο Δεδεαγάτς (τη σημερινή Αλεξανδρούπολη).
Αντικείμενό του, το ενδεχόμενο μιας διαφορετικής εθνικής εξέλιξης των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας, αν εξωτερικές επιρροές είχαν ευνοήσει μια πρόωρη «αφύπνιση» του αλβανικού εθνικισμού πριν η επανάσταση του 1821 εντάξει οργανικά αυτούς τους πληθυσμούς στο νεοελληνικό έθνος. Ολόκληρη η έκθεση φυλάσσεται στο προσωπικό αρχείο του Ιωνα, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (Εν Δεδεαγάτς τη 9.3.1906, αριθ.80).
Περισσότερα εδώ
14 σχόλια:
Τρίτη, 15 Μαρτίου 2011
«Top Channel»: ‘Οι Συντάξεις κάνουν τους Βλάχους, Έλληνες’
Ο βλάχικος πληθυσμός, "έγινε" ελληνικός,
λόγω των συντάξεων που λαμβάνει από το ελληνικό κράτος, αναφέρει το αλβανικό κανάλι
«Επί χρόνια, ο βλάχικος πληθυσμός, γίνεται αντικείμενο προσπάθειας, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από ορισμένους κύκλους, για να δημιουργήσουν μια ψεύτικη θεωρία ότι είναι ελληνικός πληθυσμός», αναφέρει το αλβανικό κανάλι ‘Top Channel’ και θα συνεχίσει:
Όπως αποκαλύπτεται από την έκδοση του εντύπου «Η άλλη Αλβανία» επιχειρείται μια διαφορετική προσέγγιση, η οποία διαφέρει από τις δηλώσεις, που γίνονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Ο στόχος είναι ο ίδιος, όπως με τους Αλβανούς Ορθόδοξους, από κοινού με τους Βλάχους, να δημιουργηθεί μια τεχνητή αύξηση του αριθμού της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.
Ξεκινώντας μια έρευνα, το αλβανικό κανάλι «Top Channel», επισκέφθηκε το χωριό Μπομποστίτσα της Κορυτσάς, το χωριό που τόσο είχε αναφερθεί από σοβαρές παραβιάσεις, που έγιναν στην ανέγερση ενός μνημείου από την οργάνωση της Ομόνοιας, για τους Έλληνες στρατιώτες, που σκοτώθηκαν στον πόλεμο, πριν περίπου 71 χρόνια.
Οι κάτοικοι του χωριού ήταν θορυβημένοι, ιδιαίτερα μετά τις δηλώσεις του Έλληνα προξένου στην Κορυτσά, Θεόδωρου Οικονόμου.
Οι Βλάχοι της Μπομποστίτσας φοβούνται να μιλήσουν για την καταγωγή τους και δεν λένε ανοικτά ότι έχουν μητέρα την Ελλάδα και την Αλβανία, πολύ λιγότερο τη Ρουμανία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα.
«Οι δικοί μας οι περισσότεροι έχουμε καταγωγή από την Ελλάδα, η πλειονότητα των Βλάχων είναι από εκεί», λέει ο Ηλίας Πέτρου, ένας από τους κατοίκους του χωριού.
Στην Μπομποστίτσα, από ότι φαίνεται, η Ελλάδα, έχει ριζώσει αρκετά με τα χρόνια και όλοι οι Βλάχοι ή οι ‘τσομπάνοι’ (çobenjeve), όπως είναι γνωστοί, τις προσφορές που τους πρότειναν δεν τις έχουν αρνηθεί.
«Ένας Έλληνας μας κάλεσε και μας έδωσε κάρτες ομογενούς», δήλωσε ο Θανάσης Σάκκας, κάτοικος της περιοχής, καθώς οι απαντήσεις των Βλάχων στο χωριό είναι παντού ίδιες.
«Είμαστε Έλληνες και όλοι οι Βλάχοι είναι Έλληνες. Όλοι εδώ έχουν ελληνικά διαβατήρια», πρόσθεσε ο Ντίνος Μάρκου, ένας άλλος κάτοικος της Μπομποστίτσας.
Μια μικρή βόλτα στο χωριό Ντρένοβα, θα δούμε ότι οι Βλάχοι παίρνουν ‘βαριές’ συντάξεις από το ελληνικό κράτος, με αποτέλεσμα να μην … δουλεύουν πολύ.
Οι Βλάχοι παίρνουν μεταξύ 250 με 300 ευρώ σύνταξη από το ελληνικό κράτος και περίπου 8 χιλιάδες λεκ από το αλβανικό κράτος ως σύνταξη, η διαφορά είναι τεράστια και αυτή έχει βάλει τη σφραγίδα της στην επιλογή τους.
Κατά ειρωνική σύμπτωση, ο αλβανικός εθνικός ύμνος γεννήθηκε ακριβώς στο χωριό αυτό της Ντρένοβας, γράφηκε από τον Βλάχο, Ασδρένη.
Κανένας δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο διακεκριμένος αυτός ποιητής και πολιτικός αρθρογράφος που οι στίχοι είναι πασίγνωστοι σε αυτήν την χώρα, ότι μετά από 66 χρόνια θα ερχόταν μια στιγμή που οι απόγονοί του θα αισθάνονταν Έλληνες.
Μετά από 90 χρόνια, η Ελλάδα, ανάτρεξε στον πληθυσμό των Βλάχων, ιδιαίτερα στα χωριά της Κορυτσάς, τους Αγίους Σαράντα, στο Αργυρόκαστρο και ακόμη παραπέρα, έχουν ανταλλάξει τα αισθήματά τους με τις πλουσιοπάροχες συντάξεις.
Οι Βλάχοι, σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, φαίνεται να έχουν ξεχάσει τους προγόνους τους, τον Μιχάλη Γραμμένο, τον Θεμιστοκλή Γερμενή, τον Κωνσταντίνο Χριστοφορίδη, τον Ασδρένη, τον Σπύρο Βαλκαμένη, τον συνταγματάρχη Ιδομενέα και πολλούς άλλους που έγραψαν ιστορία με το όπλο και τη μελάνη τους για την υπεράσπιση της αλβανικής σημαίας.
Κανένας από τους πιο πάνω αναφερόμενους δεν ήταν Έλληνας, όπως και σήμερα δεν είναι Έλληνες οι Βλάχοι, οι οποίοι "γίνονται" Ελληνες από τις συντάξεις που παίρνουν.
--
Τίτλος: «Pensionet bëjnë vllehët grekë»
Δημοσίευση: αλβανικό ‘Top Channel’
-----------------------------------------------------
ούτε γίνονται ούτε είναι έλληνες οι ΒΛΑΧΟΙ...
απλά ΔΗΛΩΝΟΥΝ έλληνες για λόγους οικονομικούς...
διότι όπως λέει η παροιμία " εμείς οι ΒΛΑΧΟΙ όπου λάχει.."
και φυσικά η κάρτα ομογενούς ή η ελληνική ιθαγένεια δεν παράγει ελληνική πολιτιστική/εθνοτική ταυτότητα...
οι ίδιοι αν αργότερα μετακινηθούν σε άλλη χώρα θα δηλώνουν την κρατική εθνότητα της εκεί χώρας...
οι αλβανοί ήρωες που ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ την εξέγερση στο Μωριά το 1821, ούτε θρησκευτικά κίνητρα είχαν παρότι στη πλειοψηφία ήταν πατριαρχικοί..
ούτε εθνοτικά αι μάλιστα "ελληνικά" αφού ήταν αλβανικής καταγωγής κατά τους λόγιους ελληνόφωνους της εποχής...
τα κίνητρα ήταν "αντικαθεστωτικά" με έντονο το οικονομικό στοιχείο αφού ήταν πάμπτωχοι, ακτήμονες , με συνθήκες έντονης οικονομικής καταπίεσης από τους οθωμανούς δυνάστες..
από την άλλη ήταν παντελώς αγράμματοι , παρότι η προφορική τους επικοινωνία, ταγαμήια τραγούδια, τα μοιρολόγια γίνονταν στην ΜΗΤΡΙΚΗ τους γλώσσα..
η οποία ήταν η αλβανική , την οποία μάθαιναν στο σπίτι και όχι εξω από αυτό, σε οργανωμένο σχολικό φορέα...
εξαιτίας της αγραμματοσύνης τους η κοινωνική και επομένως πολιτική τους οργάνωση ήταν υποτυπώδης και ανύπαρκτη...
στην αντίπερα όχθη ήταν η ιδεολογικόθρησκευτική ΘΕΣΜΙΚΗ κοινότητα της πατριαρχικής γραφειοκρατίας η οποία επί αιώνες καθόριζε την τύχη των απλών ανθρώπων , σε συνθήκες φεουδαρχικού θεοκρατικού μεσαίωνα...
η οποία στην διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, ιδιαίτερα στο δεύτερο ήμισυ απέκτησε θεσμικό ρόλο με την εγγύηση του Σουλτάνου , και κυρίαρχη θέση στην ζωή των πιστών της ...
αφού ήταν υπεύθυνη για την επίλυση των καθημερινών διαφορών, την μόρφωσή τους ή οποία ήταν ελληνόφωνη , τέλος την ικανοποίηση του θρησκευτικού τους συναισθήματος...
με τα παραπάνω συνάγεται ότι η φαναριώτικη διοίκηση και οι τοπικοί της εκπρόσωποι ήταν το πρόπλασμα του ελληνικού κράτους-έθνους..
σε αυτό προστέθηκε και ο εθνικιστικος ευρωπαϊκός ρομαντισμός που έβλεπε μιά αναβίωση του αρχαίου ελλληνικού πνευματος στα πλαίσια του μονοεθνικού κράτους...
με αυτά τα δεδομένα τα αιτήματα σεβασμού του οικογενειακού ΑΛΒΑΝΙΚΟΥ πολιτισμού των εξεγερμένων ηρώων εκ μέρους του υπο σύσταση ελληνικού κράτους , δεν υπήρχε περίπτωση να ικανοποιηθούν....
για τους ίδιους λόγους , της έλλειψης θεσμικής κοινωνικής οργάνωσης βρέθηκαν εκτός του κράτους ο ΒΛΑΧΙΚΟΣ και πού περισσότερο ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ αυτόχθονος πολιτισμός..
παρά την ανθρώπινη πλειονοψηφία τους....
για αυτό οι ΕΒΡΑΙΟΙ της διασποράς πιστεύουν από την εμπερία τους ότι το ολοκαύτωμα μάλλον θα είχε αποφευχθεί αν προυπήρχε οργανωμένος θεσμικός εβραϊκός φορέας , με την μορφή του εβραϊκού κράτους.....
Ωραιος τιτλος! ΑΘΗΝΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΑΛΒΑΝΙΑΣ! Κάτω Αλβανία επρεπε να λέγεται η Ελλάδα!
Ας δούμε τώρα ένα ενδιαφέρον δημοσίευμα με μαρτυρίες Βλάχων από το Κρούσεβο (Krushevë) και το Μοναστήρι των Σκοπίων. Σύμφωνα με το αλβανικό πρακτορείο iliria, ο Σύλλογος “Kongresi i Bashkimit” (Συνέδριο της Ένωσης) που έχει έδρα στο Μοναστήρι αντέδρασε εναντίον της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Βλάχων, η οποία δήλωσε ότι οι Βλάχοι του Κρουσόβου και της γύρω περιοχής είναι Έλληνες και η καταγωγή τους είναι καθαρά ελληνική. Τις τελευταίες ημέρες, η Ελληνική Ομοσπονδία
των Βλάχων (οι οποίοι δηλώνουν ότι είναι Βλάχοι ελληνικής καταγωγής) έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία στην περιοχή, σχετικά με την ευαισθητοποίηση των Βλάχων της περιοχής του Κρουσόβου για να δηλώσουν Έλληνες. Στο ζήτημα αυτό δεν έχουν αντιδράσει ούτε τα σκοπιανά μέσα ενημέρωσης - όπως αναφέρει το δημοσίευμα.
Ο αλβανικός σύλλογος “Kongresi i Bashkimit” ανακοίνωσε ότι οι πρώτες οικογένειες που έφθασαν στο Κρούσεβο είναι κυρίως αλβανικής καταγωγής και Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Αλλά, ένα μέρος από αυτούς ανήκουν στους εθνικά Βλάχους. «Οι οικογένειες που ζουν τώρα στην περιοχή του Κρουσόβου κατάγονται από τη νότιο Αλβανία και ζούσαν σε πεδινές περιοχές όπως είναι τα χωριά του Κρουσόβου: Nerova, belahan, Presilla, Vrbovci» δήλωσε ο Koço Haxhilega (Κότσο Χατζηλέγας), 80 ετών που δήλωσε ότι είναι εθνικά Βλάχος.
Αναφέρει μάλιστα, προς το αλβανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, ότι εκτός από τους Βλάχους στο Κρούσεβο (Krushevë) ζουν και Αλβανοί Ορθόδοξοι, οι οποίοι έχουν αναμιχθεί με τους Βλάχους με μικτούς γάμους.
Ο Saim Islami 67 ετών και ο 90χρονος Karem Alili από τη Νερόβα του Κρουσόβου ισχυρίζονται ότι όλοι οι ηλικιωμένοι Βλάχοι του Κρουσόβου γνωρίζουν την αλβανική, όπως αυτή ομιλείται στο Ντέβολ και στην Κορυτσά. Ισχυρίζονται, επίσης, ότι οι Βλάχοι μαζί με κάποιες αλβανικές οικογένειες ήρθαν στην περιοχή αυτή μετά την πτώση του Αλή Πασά.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και έγγραφα που έχει ο σύλλογος “Kongresi i Bashkimit”, οι Βλάχοι του Κρουσόβου έλκουν καταγωγή από την Μοσχόπολη, το Βιθκούκι, το Ντέβολ της Κορυτσάς, καθώς και από το Δέλβινο, Κολόνια και Γιάννενα. Αυτό επιβεβαιώνεται από την μαρτυρία του Koço Nica (Κότσο Νίτσα), Βλάχου από το Κρούσεβο, που είναι πρόεδρος μιας ένωσης Βλάχων στο Μοναστήρι:
«Εμείς δεν είχαμε ποτέ σχέσεις με την Ελλάδα γιατί η καταγωγή μας είναι από τη Μοσχόπολη και την περιοχή της Κορυτσάς και αναγνωριζόμαστε τα Βλάχικα όπως και τα Αλβανικά» δήλωσε ο Νίτσα.
Σύμφωνα, επίσης, με μάρτυρες οι Σλάβοι των Σκοπίων ήρθαν πολύ αργότερα στο Κρούσεβο και στη γύρω περιοχή και σε πολλές περιπτώσεις μετά απ'αυτό συνέβη η εγκατάλειψη των οικισμών από την πλειοψηφία των Βλάχων και των Αλβανών που μετοίκησαν στην πόλη των Σκοπίων και στο Μοναστήρι.
Οι εκπρόσωποι της βλάχικης κοινότητας υποστηρίζουν ότι οι υποστηρικτές της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Βλάχων είναι η μειοψηφία, και είναι χειραγωγημένοι και εργάζονται για τα ελληνικά και βουλγαρικά συμφέροντα. Να σημειώσουμε ότι η Πανελλήνια Ομοσπονδία Βλάχων (της Ελλάδας) είναι η μόνη που δεν είναι μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Βλάχων και δεν μετέχει στις εκδηλώσεις της.
Η Ελλάδα, στην προσπάθεια της να διεκδικήσει τη Βόρεια Ήπειρο, έκανε πολλές προσπάθειες ώστε να εξελληνίσει τους Βλάχους της Αλβανίας. Σε ορισμένα βιβλία στην ελληνική βιβλιογραφία, δεν αναφέρονται καν οι Βλάχοι ως ξεχωριστή ομάδα/εθνότητα αλλά συνυπολογίζονται με τους Έλληνες, με αποτέλεσμα έτσι να διογνώνεται τεχνιτά ο αριθμός των Ελλήνων της Αλβανίας. Συνήθως οι Έλληνες μιλάνε για 400.000 βορειοηπειρώτες Έλληνες, αλλά σε ορισμένα βορειοηπειρωτικά έντυπα αναφέρεται και ο αριθμός των 700.000. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μόνο γέλιο σε όσους γνωρίζουν την πραγματικότητα και την ελληνική προπαγάνδα.
Ο Αμερικανός (βλάχικης καταγωγής) καθηγητής Tom Winnifrith, ο οποίος θεωρούσε τους Βλάχους της Αλβανίας ως απόγονους εκλατινισμένων Ιλλυριών και Θρακών, υπολογίζει τον πληθυσμό τους γύρω στους 50.000 με 200.000. (Tom Winnifruth, Romanized Illyrians & Thracians, ancestors of the modern Vlachs. Badlands-Borderland, 2006)
Στην προσπάθεια του εξελληνισμού των Βλάχων της Αλβανίας, η Ελλάδα χορηγούσε σχετικά εύκολα βίζες, άδειες εργασίας και υποτροφίες για τα παιδιά τους, την ίδια στιγμή που με δυσκολία τις έδινε στους καθεαυτό Έλληνες της μειονότητας, καθώς επίσης παλαιότερα έδινε σε πολλούς Βλάχους από ένα χρηματικό ποσό (γύρω στα 350 ευρώ). Οι σύλλογοι των Ελληνόφρονων Βλάχων, διαχειρίζονταν την παροχή των αδειών εργασίας και της βίζας, εκδίδοντας πιστοποιητικά που να αποδείκνυαν την βλάχικη καταγωγή των αιτούντων.
Τον Οκτώβριο του 2011 έγινε απογραφή του πληθυσμού στην Αλβανία. Ο Πρόξενος της Ελλάδας στην Κορυτσά (τότε), Θεόδωρος Οικονόμου-Καμαρινός, κατά τη διάρκεια μίας εδήλωσης προέτρεψε τους Βλάχους της περιοχής να απογραφούν και να δηλώσουν Έλληνες. Είχε μάλιστα τη βοήθεια ορισμένων ελληνοφρόνων Βλάχων της περιοχής, ενταγμένων στη μειονοτική ελληνική οργάνωση ‘Ομόνοια’. Είπε ο Πρόξενος: «Στην Κορυτσά υπάρχουν Έλληνες και πρέπει να απολαμβάνουν μειονοτικών δικαιωμάτων, όπως όλοι οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου και της υπόλοιπης Αλβανίας». Επίσης, κάλεσε τους εκτός μειονοτικών περιοχών Βορειοηπειρώτες να δηλώσουν την ελληνική τους καταγωγή στην απογραφή πληθυσμού, λέγοντας πως οι Βλάχοι της Αλβανίας έχουν ελληνική συνείδηση! Μία μικρή μερίδα των Βλάχων της Αλβανίας ακολούθησε τις υποδείξεις του Έλληνα Προξένου και του πρόεδρου του παραρτήματος της Ομόνοιας στην Κορυτσά, Ναούμ Ντίσο.
Ο Σύλλογος Βλάχων της Αλβανίας (Shoqata ‘Arumunët e Shqipërisë’) αντέδρασε στις δηλώσεις του Έλληνα Πρόξενου στην Κορυτσά. Ο πρόεδρος του εν λόγω συλλόγου (ιδρύθηκε στις 24 Οκτωβρίου του 1991, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος), Vangjel Shundi, τεκμηρίωσε με εθνογραφικά, γλωσσικά και ιστορικά στοιχεία ότι οι ερχόμενοι στην Αλβανία τη 2η χιλιετία μ.Χ. από την Ιταλία και τη Δακία Βλάχοι, είναι οι Βλάχοι ή Αρουμάνοι της Αλβανίας και δεν έχουν σχέση με τον ελληνικό πληθυσμό. Σχετικά, ο Shundi αναφέρεται και στη ‘Διακήρυξη του Αλβανικού Λαού’, εκδοθείσας από τον αλβανικό σύλλογο ‘Drita’ στο Βουκουρέστι την 26η Μαϊου 1889.
Ο πρόεδρος του Συλλόγου Βλάχων της Αλβανίας έχει πει σε ρεπορτάζ του τηλεοπτικού καναλιού ‘TV Klan’ ότι οι παλαιοί τάφοι στην Κορυτσά φέρουν επιγραφές στην αρουμάνικη γλώσσα, η οποία ομοιάζει πολύ με την αλβανική γλώσσα. Σύμφωνα με τον Shundi, ο Έλληνας Πρόξενος στις δηλώσεις του: «…Πηγαίνετε να δείτε τους τάφους των παππούδων σας σε τι γλώσσα είναι γραμμένοι και τότε σκεφτείτε για το πως πρέπει να πράξετε. Σε αυτούς του τάφους οι πατεράδες σας έχουν γραφεί με ελληνικά ονόματα και η μάχη δεν τελειώνει με την απογραφή του ελληνικού πληθυσμού. Πρέπει να μάθετε τα δικαιώματα των μειονοτήτων και τα δικαιώματα αυτά πρέπει να εφαρμοστούν σε όλους τους τομείς του αλβανικού κράτους και ειδικά στην περιοχή που αντιπροσωπεύει την Βόρειο Ήπειρο…» (προσπαθόντας να επηρεάσει τους Βλάχους της Κορυτσάς ώστε να δήλωναν Έλληνες στην απογραφή) αναφερόταν στους καινούργιους τάφους των μεταναστών στην Ελλάδα, οι οποίοι για διάφορους λόγους έχουν μεταβάλει την ταυτότητά τους και μετά θάνατον θάβονται στην Κορυτσά.
Οι παλιές ελληνικές επιγραφές στους τάφους και σε διάφορα κτήρια της περιοχής, δεν αποδεικνύουν αυτομάτως ελληνικότητα, καθώς επί πολλά χρόνια η γλώσσα στις θρησκευτικές εκκλησιαστικές τελετές ήταν τα ελληνικά, υπό την ασφυκτική και αφομοιωτική καθοδήγηση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Μέχρι το 1937
άλλωστε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και η επίσημη εκκλησιαστική γλώσσα ήταν τα Ελληνικά. Και να θυμήσω εδώ κάτι για όσους δεν το γνωρίζουν. Γιατί το 1906 ο Έλληνας επίσκοπος της Κορυτσάς απαγόρευσε στους Βλάχους να θάβουν τους νεκρούς τους στο ορθόδοξο νεκροταφείο; (Arkivi privat i familjes Balamaci)
Ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης (1754-1825), υπήρξε γνωστός Βλάχος λόγιος από την Μοσχόπολη, μαθητής του Θεόδωρου Καβαλιώτη, καθηγητή και διευθυντή της Νέας Ακαδημίας Μοσχοπόλεως. Ο Δανιήλ υπήρξε ιδιαίτερα γνωστός ως λόγιος και καθηγητής της Νέας Ακαδημίας, του περίφημου εκπαιδευτικού ιδρύματος που λειτουργούσε στην Μοσχόπολη τον 18ο αιώνα. Ήταν επίσης ο πρώτος που συνέγραψε τετράγλωσσο λεξικό (ελληνικό, βουλγαρικό, βλάχικο και αλβανικό) το 1794. Το έργο αυτό αποσκοπούσε στον εξελληνισμό των μη ελληνόφωνων πληθυσμών των Βαλκανίων, όπως παραδέχεται και ο ίδιος. Στο προοίμιο του έργου χαρακτηριστικά καλεί όλους να μάθουν ρωμαϊκά/ρωμαίικα (ελληνικά) και να γίνουν Ρωμαίοι (Έλληνες):
«Aλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, αλλόγλωσσοι χαρήτε
κι’ ετοιμασθήτε όλοι σας Ρωμαίοι να γενήτε,
βαρβαρικήν αφήνοντας γλώσσαν, φωνήν και ήθη…
Δεν είναι πλέον δύσκολο να μάθετε Ρωμαϊκά
και να μην βαρβαρίζετε με λέξεις πέντε δέκα…
Ξυπνήσατε από τον βαθύν ύπνον της αμαθείας,
Ρωμαϊκή γλώσσα μάθετε, μητέρα της Σοφίας…» (Αντώνης Κουτσουρής, «Η θέση της ελληνικής γλώσσας στη νοτιοανατολική Ευρώπη μετά το 1990 και η ελληνική πολιτική γλωσσικής διάχυσης», 2009)
Ας ξαναγυρίσουμε στις δηλώσεις του πρόεδρου του συλλόγου Arumunët e Shqipërisë. Όσον αφορά την εγγραφή στα δελτία απογραφής βάσει την εθνικότητας και του θρησκεύματος, για τον Vangjel Shundi το έντυπο του Ινστιτούτου Στατιστικής προσδιορίζει σαφώς την αρουμάνικη/βλάχικη καταγωγή και εκείνος τονίζει ότι η καταγωγή αυτή δεν υπάρχει λόγος να καταγραφεί ως ελληνική.
Στις δηλώσεις του Έλληνα προξένου Θεόδωρου Οικονόμου-Καμαρινού, αντέδρασε και ο Βλάχος ιερέας της Κορυτσάς, Dhimitër Veriga: «Ο Πρόξενος μου είπε να δηλώσω Ελληνόβλαχος για να μου δόσει βίζα. Το ένοιωσα σαν περιφρόνηση, όπως είπα εγώ είμαι Αλβανόβλαχος, μου αρνήθηκαν τη βίζα.» δήλωσε ο ιερέας Dhimitër Veriga, στο τελεοπτικό κανάλι News24. Χαρακτήρισε ανεύθυνες τις δηλώσεις του Έλληνα προξένου στην Κορυτσά, ενώ τόνισε ότι οι Βλάχοι δεν είναι Έλληνες. «Οι Βλάχοι δεν είναι Έλληνες και η Κορυτσά δεν είναι ελληνική. Βλάχοι υπάρχουν και στην Ελλάδα. Εγώ που είμαι Αλβανόβλαχος, ποτέ δεν είπα σε αυτούς της Ελλάδας να δηλώσουν Αλβανοί. Αυτοί γιατί το κάνουν αυτό;» τόνισε ο ιερέας.
Να θυμήσω εδώ ορισμένα γεγονότα. Για παράδειγμα στις 3 Αυγούστου του 1905 μία ελληνική συμμορία, εισέβαλε στο χωριό Πλάσα (Plasë) της Κορυτσάς, έκαψαν την εκκλησία και τη βιβλιοθήκη του χωριού, και απήγαγαν δύο επιφανούς κατοίκους του χωριού που αρνήθηκαν να δηλώσουν Έλληνες. Λεηλάτησαν το χωριό Μπομποστίτσα (Boboshticë). Οι επιθέσεις ωστόσο στους Βλάχους με σκοπό να τους κάνουν να δηλώσουν Έλληνες, συνέβησαν και σε άλλες περιοχές και όχι μόνο στις αλβανικές περιοχές (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία). Για παράδειγμα το 1905 επιτέθηκαν στο χωριό Αβδέλλα των Γρεβενών και έκαψαν 103 σπίτια, ενώ στο χωριό Βελόνη έγινε πραγματική σφαγή. Επιτέθηκαν στο βλάχικο χωριό Γραμματικό (στην Πέλλα) και το έκαψαν. Επιθέσεις έκαναν και σε βλάχικα χωριά στις περιοχές Μεγάροβο, Μπούκοβο και μέχρι το Μοναστήρι (Σκόπια) κ.α.
* ο Kostandin Kristoforidhi ή Kostandin Nelko (όπως ήταν και το πραγματικό του επίθετο). Γεννήθηκε το 1826 στο Ελμπασάν. Από το 1847 και μετά, σπούδασε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Το 1857 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και σχεδίασε ένα Υπόμνημα για την Αλβανική Γλώσσα. Στη συνέχεια μετέβη στη Μάλτα όπου παρέμεινε μέχρι το 1960 και μετέφρασε την Καινή Διαθήκη στην γκέγκικη αρχικά και στη συνέχεια στην τόσκικη διάλεκτο της αλβανικής γλώσσας. Μετέβη στην Τυνησία όπου δούλεψε ως δάσκαλος μέχρι το 1965. Εκεί ήρθε σε επαφή με μέλη της Βιβλικής Εταιρείας (στα αγγλικά ‘British and Foreign Bible Society’ ή απλώς ‘Bible Society’). Μετέφρασε και το 1866 εξέδοσε στην γκέγκικη αλβανική διάλεκτο τα τέσσερα Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων. Συνέχισε το μεταφραστικό του έργο μεταφράζοντας στη συνέχεια και στις δύο μεγάλες αλβανικές διαλέκτους τους Ψαλμούς το 1868 και 1869, τη Γένεση και την Έξοδο το 1880 (στα τόσκικα), το Δευτερονόμιο το 1882 (στα τόσκικα) κ.α. Έγραψε την ‘Γραμματική τῆς γλώσσης κατὰ τὴν τοσκικὴν διάλεκτον’ το 1882 στα ελληνικά. Το πιο σημαντικό του ωστόσο έργο για το οποίο έγινε γνωστός, ήταν το ‘Λεξικὸν τῆς ἀλβανικῆς γλώσσης’ (στα αλβανικά ‘Fjalori i Gjuhës Shqipe’) που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1904, 25 χρόνια μετά τον θάνατο του (Xhevat Lloshi (2008), Rreth Alfabetit te Shqipes, Logos, p. 9)
* ο Naum Veqilharxhi (1797-1854). Γεννήθηκε ως Naum Bredhi στο Βιθκούκι (Vithkuq) κοντά στη Μοσχόπολη. Ο πατέρας του, Panajot Bredhi, ήταν μεταφραστής του Ali Pashë Tepelena (Αλή Πασά Τεπελενλή), πασά των Ιωαννίνων. Σε νεαρή ηλικία ο Veqilharxhi μετανάστευσε στη Ρουμανία για να σπουδάσει νομικά, όπου πήρε μέρος στον ξεσηκωμό της Βλαχείας το 1821. Χρόνια αργότερα, δούλεψε στην Brăila ως δικηγόρος, όπου απέκτησε περιουσία και ξόδεψε τα χρήματα του για τη διάδοση των ιδεών της εθνικής αλβανικής αναγέννησης. Στην Brăila έγινε μέλος ενός οργανισμού Αλβανών, οι οποίοι θεωρούσαν την καθιέρωση της αλβανικής γλώσσας και κουλτούρας ως απαραίτητη την Αλβανική Εθνική Αναγέννηση. Το 1825, δημιούργησε ένα δικό του αλφάβητο για την αλβανική γλώσσα. Η τελική μορφή αυτού του Vithkuqi αλφαβήτου με τα 36 γράμματα που δημιούργησε ο ίδιος ο Veqilharxhi, τυπώθηκε το 1844 ως τμήμα ενός αλφαβητάριου υπό τον τίτλο ‘Evëtori Shqip Fort i Shkurtër’ (Το πιο Χρήσιμο και Συνοπτικό Αλβανικό Αλφάβητο). Ο Veqilharxhi απέφυγε την χρήση του λατινικού, του ελληνικού και του αραβικού αλφαβήτου και των χαρακτήρων τους εξαιτίας της θρησκευτικής τους σύνδεσης και των θρησκευτικών υποδιαιρέσεων. Στην αρχή το Evëtor διανεμήθηκε πρώτα στην Κορυτσά και αργότερα προς τα δυτικά μέχρι το Μπεράτ και αλλού. Στις 22 Απριλιου του 1845, ο Athanas Paskali, από τους επιφανούς κατοίκους της Κορυτσάς, ζήτησε πολλά αντίγραφα από τον Veqilharxhi. Το 1845 ο Veqilharxhi έστειλε στον ανηψιό του ένα αρκετά ‘πολεμικό’ γράμμα στα ελληνικά, ο οποίος είχε αποκαλέσει τις πατριωτικές απόψεις του θείου του ως ‘χίμερα’ (με άλλα λόγια φαντασιώσεις): το γράμμα αυτό θεωρείται ως ένα από τα πρώτα γραπτά κείμενα που αντανακλούσαν τις κύριες ιδέες το κινήματος της Αλβανικής Εθνικής Αναγέννησης. (Selim Islami (1984), Historia e Shqipërisë, Academy of Sciences of Albania, p. 134-137)
«ο Naum Veqilharxhi θεωρείται ο avant-garde και πρώτος ιδεολόγος της Εθνικής Αναγέννησης (Rilindja Kombëtare), επειδή η δουλειά του κατέληξε σε μία από τις πρώτες απόπειρες για ένα αυθεντικό αλβανικό αλφάβητο (1844 και
1845), καθώς επίσης εμπεριείχε μία εμβρυακή μορφή των ιδεών οι οποίες αργότερα αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αναγέννησης.» (Enis Sulstarova, Naum Veqilharxhi dhe lindja e kombit, Pashtriku)
* ο Aleksandër Stavre Drenova, περισσότερο γνωστός με το ψευδόνυμο Asdreni (11 Απριλίου 1872 - 1947), ήταν ένας από τους περισσότερο γνωστούς Αλβανούς ποιητές. Από τα πιο γνωστά ποιήματα του είναι ο Ύμνος της Σημαίας (Hymni i Flamurit) που έγινε αργότερα ο εθνικός ύμνος της Αλβανίας. Γεννήθηκε στο χωριό Drenovë, κοντά στην Κορυτσά. Τα πρώτα χρόνια πήγε στο ελληνικό σχολείο που υπήρχε στο χωριό του. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν 13 χρόνων. Τον φθινόπορο του 1885, ο Drenova (ή Asdreni όπωςήταν το ψευδόνυμο του) πήγε στο Βουκουρέστι, όπου είχαν πάει πιο πριν τα αδέρφια του. Ενόσω ήταν εκεί, ήρθε σε επαφή με άλλους Αλβανούς συγγραφείς και πατριώτες και ιδεαλιστές. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, παρακολούθησε μαθήματα στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου και δούλεψε σε ένα ανθρακωρυχείο. Το 1904 δημοσίευσε την πρώτη του δημιουργία από 99 ποιήματα, υπό το όνομα Rreze dielli (Ηλιαχτίδες), αφιερωμένη στον Αλβανό εθνικό ήρωα Σκεντέρμπέη. Το 1905 δίδαξε σε ένα αλβανικό σχολείο στην πόλη Κωνστάντζα και έγινε πρόεδρος του παραρτήματος στο Βουκουρέστι της ένωσης Dija (Γνώση) που είχε ιδρυθεί στη Βιέννη. Η δεύτερη του ποιητική συλλογή (από 99 ποιήματα και αυτή), Ëndrra e lotë (Όνειρα και Δάκρυα) εκδόθηκε 1912, χωρισμένη στις ενότητες πατρίδα, φύση, σκέψη και ομορφιά και ήταν αφιερωμένη στη Βρετανή ανθρωπολόγο Mary Edith Durham. Το ποίημα του ‘Kënga e bashkimit’ (Το τραγούδι της ένωσης), που δημοσιεύτηκε στη συλλογή αυτή, ήταν διασκευή του Hora Unirii του Vasile Alecsandri. Η Τρίτη ποιητική συλλογή του Asdreni, Psallme murgu (Οι ψαλμοί του μοναχού), δημοσιεύτηκε το 1930. Μετά από ένα σύντομο ταξίδι στην Αλβανία το 1914, όπου ο Asdreni είχε πάει στο Δυρράχιο για να καλωσορίσει τον νέο πρίγκηπα της Αλβανίας, Wilhelm zu Wied, επέστρεψε στη Ρουμανία και συνέχισε να ασχολείται με το αλβανικό εθνικό κίνημα. Δούλεψς ως γραμματέας στο αλβανικό προξενείο που άνοιξε εκεί τον Μάρτιο του 1922. Επισκέφτηκε την Αλβανία ξανά το 1937, αλλά σύντομα επέστρεψε στη Ρουμανία, όπου έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του στις 11 Δεκεμβρίου του 1947. (Robert Elsie, Albanian literature: a short history, 2005, p.104)
Οι στίχοι του Ύμνου της Σημαίας (Εθνικού Ύμνου της Αλβανίας) είναι οι εξής (σε παρένθεση η μετάφραση στα ελληνικά):
Rreth flamurit të përbashkuar,
Me një dëshirë e një qëllim,
Të gjithë Atje duke iu betuar,
Të lidhim besën për shpëtim.
(Γύρω από τη σημαία ενωμένοι
με μια θέληση κι ένα σκοπό
Έχοντας όλοι σ' αυτήν πίστη (στην πατρίδα)
να δώσουμε την μπέσα για την σωτηρία)
Prej lufte veç ai largohet,
Që është lindur tradhëtor,
Kush është burrë nuk friksohet,
Po vdes, po vdes si një dëshmor.
(Από τον πόλεμο μόνον εκείνος απομακρύνεται
που έχει γεννηθεί προδότης
όποιος είναι άντρας δεν φοβάται
αλλά πεθαίνει, πεθαίνει ως μαρτύρας)
Në dorë armët do t'i mbajmë,
Të mbrojmë Atdheun në çdo vend,
Të drejtat tona ne s'i ndajmë,
Këtu armiqtë s'kanë vend.
(Στα χέρια τα όπλα θα κρατήσουμε
να προστατέψουμε την πατρίδα σε κάθε μέρος
τα δίκαιά μας εμείς δεν τ'αποχωριζόμαστε
εδώ οι εχθροί δεν έχουν θέση.)
Se Zoti vet e tha me gojë,
Që kombe shuhen përmbi dhe,
Po Shqipëria do të rrojë,
Për të, për të luftojmë ne.
(Γιατί ο ίδιος ο Ύψιστος το είπε με το στόμα του
ότι έθνη ρίχνονται καταγής
αλλά η Αλβανία θα ζήσει
για εκείνη,για εκείνη εμείς μαχόμαστε)
* ο Odhise Paskali θεωρείται ως ένας από τους πιο ξεχωριστούς καλλιτέχνες στην Αλβανία. Γεννήθηκε στην Κοζάνη στις 22 Δεκεμβρίου του 1903 και το 1906 η οικογένεια του μετακόμισε στην Πρεμετή, όπου και ο Odhise παρακολούθησε το ελληνικό σχολείο που τότε υπήρχε στην πόλη. Αργότερα, αφού πήγε σε μία σειρά σχολείων στην Ιταλία, έλαβε το πτυχίο του από τη Σχολή Γραμμάτων και Φιλοσοφίας του Πανεπιστήμιου του Τορίνο. Το 1926, από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Αύγουστο, παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής στο ατελιέ του Edouardo Rubini στο Torino. Εκεί επίσης εξέδοσε το 1929 το πολιτιστικό περιοδικό ‘Studenti Shqiptar’ (Αλβανός Μαθητής) και ίδρυσε την ομόνυμη ένωση Αλβανών φοιτητών. Με την επιστροφή του στην Αλβανία, έγινε ένας από τους ιδρυτές θα μπορούσαμε να πούμε της αλβανικής γλυπτικής και κατά καιρούς του δόθηκαν διάφορα βραβεία και τίτλοι για την καλλιτεχνική του δουλειά. Δημιούργησε μία σειρά από συλλόγους όπως π.χ. η ένωση ‘Miqte e Artit’ (Φίλοι τη Τέχνης) και οργάνωσε διάφορες καλλιτεχνικές εκθέσεις στην Αλβανία, στην Αίγυπτο κ.α. Δίδαξε σε σχολεία και σε πανεπιστήμια των Τιράνων. Τα μνημεία που δημιούργησε βρίσκονται στις κεντρικές πλατείες πολλών πόλεων της Αλβανίας αλλά και στην Ελβετία και την Ιταλία. Φωτογραφίες από τα έργα του βρίσκονται σήμερα στα αλβανικά διαβατήρια, σε τουριστικές κάρτες και σε διάφορες κυβερνητικές εκδόσεις. Φιλοτέχνησε 523 αγάλματα και μνημεία και έγραψε περίπου 510 δοκίμια. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από ένα έντονο πατριωτικό/εθνικιστικό πνεύμα. Ο ‘Εθνικός Μαχητής’ (Luftëtari Kombëtar) είναι τοποθετημένος στην Κορυτσά, ο ‘Σημαιοφόρος’ (Flamurtari) βρίσκεται στην Αυλώνα, όπου βρίσκεται επίσης το μνημείο/τάφος του ιδρυτή του αλβανικού κράτους, Ισμαήλ Κεμάλι, (Varri Monumental i Ismail Qemalit) που δημιούργησε ο ίδιος ο Paskali ενώ η προτομή του Σκεντέρμπέη είναι τοποθετημένη στο Κούκες. Ήταν επίσης ο δημιουργός του αγάλματος του Σκεντέρμπέη (Monumenti i Skënderbeut) που τοποθετήθηκε στο κέντρο των Τιράνων στην πλατεία Sheshi Skënderbej
(Πλατεία Σκεντέρμπέη) το 1968, στην επέτειο για τα 500 χρόνια από τον θάνατο του ήρωα. Άλλα έργα του είναι ο ‘Άγνωστος Στρατιώτης’ (Ushtari i panjohur) καθώς επισης τα αγάλματα και οι προτομές πολλών ηρώων της Αλβανίας. Γνώριζε λατινικά, αρχαία και νέα ελληνικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. Πέθανε στα Τίρανα στις 13 Σεπτεμβρίου 1985 σε ηλικία των 81 ετών. Το 2009 ο Υπουργός Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού, ανακήρυξε το 2009 στις Καλές Τέχνες ως ‘Χρονιά Odhise Paskali’.
* Γνωστοί Βλάχοι της Αλβανίας είναι η γνωστή ηθοποιός Margarita Xhepa από τη Lushnjë, η τραγουδίστρια Eli Fara από την Drenovë της Κορυτσάς, ο πρώην πρέσβης της Αλβανίας στο Ηνωμένο Βασίλειο (1991-1997), Pavil Gesku, και μερικά άλλα αξιόλογα πρόσωπα όπως ο ποιητής και συγγραφέας Lasgush Poradeci (το πραγματικό του όνοματεπώνυμο ήταν Llazar Sotir Gusho) από το Πόγραδετς (Pogradec), ο ηθοποιός Sandër (ή Aleksandër) Prosi και πρώην καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αλβανίας κατά τα 1962-1975, ο ποιητής και συγγραφέας Mitrush Kuteli (ψευδόνυμο του Dhimitër Pasko) από το Πόγραδετς, ο οποίος αξίζει να σημειωθεί ότι φυλακίστηκε από το κομμουνιστικό καθεστός της Αλβανίας, επειδή άσκησε κριτική στην τελωνειακή και νομισματική ένωση που ήταν να γίνει ανάμεσα στην Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία το 1947 και αντιτάχτηκε στην επανακατάληψη του Κοσόβου από τους Σέρβους, ο ήρωας του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου Andon Poçi που σκοτώθηκε πολεμόντας εναντίον των Ναζιστών, ο Spiro Bellkameni, κ.α.
Σύμφωνα με τις εκδόσεις της Ακαδημίας των Επιστημών, η βλάχικη μειονότητα στην Αλβανία σήμερα εκτείνεται σε μια αξιοσημείωτη περιοχή της επικράτειας και έρχεται στη δεύτερη θέση μετά τον αλβανικό πληθυσμό, σημειώνοντας περί τους 139.000 κατοίκους. Το 1930 υπήρχαν 8 αρουμανικές/βλάχικες εκκλησίες στην Αλβανία (και 18 σχολεία), από τις οποίες αυτή που ήταν στην Κορυτσά, καταστράφηκε από σεισμό το 1931. Τον Νοέμβριο του 1942, είχαν απομείνει μόνο 6 εκκλησίες. Σήμερα υπάρχει μία εκκλησία όπου η λατρεία γίνεται στα βλάχικα, στην Κορυτσά. Ιερέας είναι ο γλύπτης Dhimitër Veriga (ή Dumitrache στα βλάχικα). Η ανέγερση της εκκλησίας ξεκίνησε το 1995, στην θέση του παλιού βλάχικου νεκροταφείου στην Κορυτσά. Υπάρχει επίσης μία δεύτερη βλάχικη εκκλησία στο Pogradec, καθώς επίσης στην εκκλησία του Shën Nikola (Αγίου Νικολάου) στην Μοσχόπολη (Voskopojë) ο εκεί ιερέας, πάτερ Thomai, διαβάζει την λειτουργία στα βλάχικα και στα αλβανικά. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η ακολουθία της Λειτουργίας είχε μεταφραστεί στα βλάχικα, ήδη από τον 18ο αιώνα, από τον Ilo Mitkë-Qafëzezi από την Κορυτσά και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1962, αλλά αυτή η μετάφραση δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή ανάμεσα στους Βλάχους της Αλβανίας.
Υπάρχει ένα βλάχικο ιδιωτικό σχολείο, καθώς και ένας παιδικός σταθμός, στην Divjakë. Ιδρύθηκαν από τον Koci Janko. Το σχολείο άνοιξε στις 8 Δεκεμβρίου του 1998, με την υποστήριξη του Συλλόγου των Βλάχων (Αρωμούνων) της Αλβανίας (Shoqata ‘Arumunët e Shqipërisë’) κ.α. Οι Βλάχοι έχουν τη δικιά τους εκπομπή στα βλάχικα, στον τοπικό κρατικό τηλεοπτικό σταθμό του Αργυροκάστρου, που αφορά τη ζωή, τις παραδόσεις και την πολιτιστική κληρονομιά της κοινότητας των Βλάχων στην ευρύτερη περιοχή, καθώς επίσης έχουν και το δικό τους κόμμα, το κόμμα ‘Aleanca për Barazi dhe Drejtësi Europiane’ (Συμμαχία για την Ευρωπαϊκή Ισότητα και Δικαιοσύνη) που ιδρύθηκε στις 02/02/2012 με έδρα το Δυρράχιο. Υπάρχει επίσης ένας συνεταιρισμός Βλάχων γυναικών στα Τίρανα από το 1995, καθώς επίσης και ένα ετήσιο πανηγύρι των Βλάχων στην Κορυτσά.
Δημοσίευση σχολίου