Η Έξοδος των Μακεδονόπουλων του 1948

Στις 15 Μαρτίου του 1948, η εφημερίδα "ΕΞΟΡΜΗΣΗ" που την έβγαζε ο Δημοκρατικός Στρατός στην περιοχή του Γράμμου, δημοσίευσε μια εκτενή ανακοίνωση του Υπουργείο Εσωτερικών της Προσωρινής Κυβέρνησης, με ημερομηνία 7 Μαρτίου 1948 που καλούσε να προστατευθούν τα παιδιά ηλικίας 3 έως 14 ετών και να σταλούν στη Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Αλβανία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία και λοιπά, έτσι ώστε να γλιτώσουν από το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης που είχε αρχίσει με την ίδρυση του Βασιλικού Ιδρύματος Προνοίας τον Ιούλιο του 1947. Τα παιδιά που φύγανε ήταν από την Κεντρική αλλά κυρίως από τη Δυτική Μακεδονία.

Η μεγάλη έξοδος παιδιών ήταν το 1948, ενώ το 1949 ήρθε η αναγκαστική έξοδος των ανταρτών με την ήττα του Δ.Σ.Ε. και του Κ.Κ.Ε.. Λόγω της φύσης και του τόπου του πολέμου ο μακεδονικός λαός μαζικά πήγε στις ανατολικές χώρες. Από τα μέσα Φλεβάρη ως τις 5 του Μάρτη, οι γονείς από 59 χωριά έδωσαν 4.784 παιδιά. Δύο εβδομάδες αργότερα, την 1η Απριλίου του 1948, η "ΕΞΟΡΜΗΣΗ" περιέγραφε πως "ζώα και κάρα γεμάτα  παιδάκια, ολόκληρες φάλαγγες από μικρά παιδιά βαδίζουν προς διάφορες κατευθύνσεις". Η άφιξη μιας τέτοιας φάλαγγας σ' ένα χωριό, αργά τη νύχτα περιγραφόταν με γλαφυρές λεπτομέρειες: "Μερικά περπατούν. Άλλα είναι πάνω στα ζώα κι από κοντά οι μανάδες τους. Είναι απ' τα χωριά Βασιλειάδα (Ζαγορίτσανη), Λιθιά (Κομανίτσοβο), Τσιρίλοβο, Σταυροπόταμος (Μπομπόκι), Τοιχειό (Τιόλιτσα), Κοντορόπη (Μεταμόρφωση). Τα πιο μικρά μισοκοιμούνται πάνω στα γαϊδουράκια". Από τα 150 παιδιά που άρπαξαν οι μοναρχοφασίστες απ' το Μπούφι της Φλώρινας, πολλές μητέρες κατόρθωσαν και πήραν κρυφά μέσα απ' τη Φλώρινα τα 25.

Στις 21 Οκτωβρίου του 1947 η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. ψήφισε την ίδρυση της Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα γεγονότα της Ελλάδας (UNSCOB), η οποία αναφέρει κάπου ότι "βρήκαν σημαντικές ενδείξεις για το ότι πολλά από τα παιδιά, ιδιαίτερα στησλαβόφωνη  περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, τα πήραν με τη συγκατάθεση των γονιών τους". Στο χωριό Κάτω Λεύκη (κοντά στην Καστοριά) η Επιτροπή "δεν βρήκε καμιά απόδειξη πως κάποιο παιδί το πήραν παρά τη θέληση των γονιών του". Το ότι τα παιδιά φεύγαν με έγκριση των γονιών τους για τις ανατολικές χώρες μου το επιβεβαίωσε σε προσωπική συζήτηση ένας ηλικιωμένος που τότε ήταν έξι χρόνων περίπου και κατοικούσε σε ένα από αυτά τα χωριά της Καστοριάς ο οποίος συγκεκριμένα μου είπε: "Όταν είδα μαζί με μια άλλη χωριανή κοπελιά περίπου 12 ετών ότι όλα τα παιδιά λείπουν, ξεκινήσαμε για τη Βυσιανιά όπου είχαν στρατοπεδεύσει για να ζητήσουμε να φύγουμε κι εμείς. Όταν φτάσαμε εκεί τόπαμε αλλά αρνήθηκαν οι υπεύθυνοι. Εντωμεταξύ ήρθε η μάνα μου που μας άρχισε στο ξύλο μέχρι το χωριό".

Το ελληνικό κράτος σε απάντησή του στην UNSCOB, στις 23 Απριλίου 1948, ανέφερε πως 5.500 παιδιά 3-14 χρονών είχαν απομακρυνθεί από τη γενική διοικητική περιφέρεια της Μακεδονίας και από αυτά περίπου 2.150 είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα κέντρα στη Θεσσαλονίκη. Η εφημερίδα "Καθημερινή" έγραφε πως "1000 παιδιά από τα συμμοριοπλήκτους περιοχάς" είχαν επιβιβαστεί σ' ένα πλοίο στη Θεσσαλονίκη και θα μεταφέρονταν στο Καστρί, στην Κηφισιά". Ούτε η UNSCOB ήξερε πόσα από τα 25.000-28.000 παιδιά που έφυγαν για τις ανατολικές χώρες ήταν σλαβόφωνα.

Από το 1950 λειτουργούσε με έδρα τη Βουδαπέστη η Επιτροπή Βοήθεια στο Παιδί (ΕΒΟΠ), της οποίας στέλεχος υπήρξε και η Έλλη Αλεξίου. Η Επιτροπή κανόνιζε να σμίξουν οι γονείς με τα παιδιά που είχαν διασκορπιστεί σ' όλες τις ανατολικές χώρες. Επίσης ετοίμασαν βιβλία στα ελληνικά αλλά και στα μακεδονικά, με τα οποία διδάχτηκαν τη μητρική τους γλώσσα πολλά Μακεδονόπουλα στη Ρουμανία, την Πολωνία, τη Βουδαπέστη, την Τασκένδη κ.ά. Εκδόθηκαν αναγνωστικά για όλες τις τάξεις του Δημοτικού, όπως μας πληροφορεί ο Παύλος Κούφης στα βιβλία του, αλλά και βιβλία ιστορίας με εξώφυλλα τον Λένιν και τον Γκότσε Ντέλτσεφ. Ακόμη από τις εκδόσεις "ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ" κυκλοφόρησε το θεατρικό έργο "ΚΡΒ'ΒΑ ΜΑΚΕΝΤΟΝΤΣΚΑ ΣΦΑΝΤΜΠΑ".

Το 1952, αφού διαλύθηκε ως δήθεν τιτική η ΝΟΦ, ιδρύθηκε η οργάνωση ΗΛΙΝΤΕΝ. Στο ιδρυτικό συνέδριο παρευρέθηκε και ο Νίκος Ζαχαριάδης. Στα μακεδονικά εκδιδόταν το πολιτικό της όργανο "ΗΛΙΝΤΕΝ". Η εφημερίδα "ΝΕΑ ΖΩΗ" εκδιδόταν εκτός από τα ελληνικά και στα μακεδονικά, ενώ γράφονταν άρθρα για την οργάνωση ΗΛΙΝΤΕΝ. Επίσης εκδόθηκε το μηνιαίο περιοδικό "ΜΑΚΕΝΤΟΝΤΣΕ" στα κυριλλικά για τα Μακεδονόπουλα. Το 1956 εκδίδεται συλλογή με τίτλο "ΜΑΚΕΝΤΟΝΣΚΙ ΝΑΡΟΝΤΙ ΠΕΣΝΙ" και τον Γενάρη του 1963 κυκλοφορεί η περιοδική έκδοση "ΜΑΚΕΝΤΟΝΣΚΙ ΖΙΒΟΤ".

Στην Κατοχή είχε οργανωθεί ως ξεχωριστή παρτιζάνικη οργάνωση το ΣΝΟΦ. Ο Λάζο Τερπόφσκι δολοφονήθηκε στα Ίμερα Κοζάνης το 1943. Προς τιμήν του ονομάζεται μια παρτιζάνικη ομάδα. Το 1946 η δασκάλα από τα Ξανθόγεια Πέλλας, Μίρκα Γκίνοβα, εκτελέστηκε σαν στέλεχος του ΚΚΕ, του ΝΟΦ και της ΑΦΖ. Είναι η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε από Έκτακτο Στρατοδικείο (αυτό των Γιαννιτσών) σε εφαρμογή του Γ' Ψηφίσματος. "Ούτε ο Φράνκο είχε τολμήσει να εκτελέσει γυναίκες" έγραψε ο "Ριζοσπάστης" στις 27 Ιουλίου 1946. Και όπως αναφέρει η  Αγγέλικα Ψαρρά σε άρθρο της στο πέμπτο τεύχος του "ΑΡΧΕΙΟΤΑΞΙΟΥ" η Γκίνοβα είναι η "Σλαβομακεδονική εκδοχή της Ηλέκτρας Αποστόλου", αλλά λόγω του ότι είναι Μακεδόνισσα "ξεχνιέται πολύ νωρίς".

Στις 8 Ιουνίου στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" δημοσιεύθηκε από τον "Ιό" ένα άρθρο για το "Τρίτο τέλος του Εμφυλίου". Άραγε θάρθει το τέλος αυτό; Και επί Οικουμενικής, το 1989, θα μπορούσε να λυθεί το θέμα αλλά και τότε παρόλο που μιλούσαν για τις τελευταίες συνέπειες του Εμφυλίου πολέμου τους μόνους που εξαίρεσαν ήταν οι Μακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες. Όπως και με την υπουργική απόφαση του Δεκεμβρίου του 1982, με την υπογραφή του Γεννηματά και του Σκουλαρίκη, με την οποία επιτράπηκε να γυρίσουν οι πολιτικοί πρόσφυγες εκτός από αυτούς που ήταν "Μη Έλληνες το γένος". Είκοσι χρόνια κυβερνάει το ΠΑΣΟΚ και ακόμα εκείνες οι υποσχέσεις του πριν το 1981 που λέγανε κι όλα τα αριστερά κόμματα, να γυρίσουν όλοι οι πολιτικοί πρόσφυγες, χωρίς περιορισμούς, μαζικά, έμεινε κενό γράμμα. Μέσα σ' αυτά τα είκοσι χρόνια χιλιάδες πέθαναν στις χώρες που ζούσαν. Ο υφυπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας κ. Α. Λοβέρδος είχε αρχικά υποσχεθεί πως θα μπορούσαν να επισκεφτούν τους τόπους τους οι πολιτικοί πρόσφυγες μεταξύ 10 Αυγούστου και 30 Οκτωβρίου. Τελικά στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπερίσχυσε η εθνικιστική άποψη του Παπαθεμελή και της Ακροδεξιάς.

Στις 10 Αυγούστου πήγαμε στα σύνορα στης Φλώρινα συγγενείς, χωριανοί, φίλοι να τους καλοδεχτούμε αλλά άλλους άφηναν κι άλλους όχι. Σηκώσαμε πανό στα ελληνικά και αγγλικά. Επιβάλλεται να επιτραπεί η επιστροφή στην Ελλάδα σε όλους τους πολιτικούς πρόσφυγες, χωρίς καμιά εξαίρεση και κανένα όρο.

Στο τεύχος Γεν.-Μάρτ. 2003 του περιοδικού της ΠΕΕΠΠ (Πανελλήνια Ένωση Επαναπατρισμένων Πολιτικών Προσφύγων), που ελέγχεται από το ΚΚΕ, γράφτηκε για τον Δημήτρη Πρήκο: "Στις 23 Γενάρη 2003 πέθανε στην Τασκένδη ο σύντροφος Δημ. Πρήκος. Γεννήθηκε το 1920 στο χωριό Προμάχοι Αριδαίας. Στον ΕΛΑΣ από το 1942. Ο Πρήκος πολέμησε στην Κατοχή, πολέμησε στον Εμφύλιο. Στον Δ.Σ.Ε. διοικούσε ταξιαρχία με το βαθμό του συνταγματάρχη". Ο Πρήκος πολέμησε μαζί με τον Χ. Φλωράκη, υπό τις διαταγές του. Αποκρύβει το περιοδικό γιατί πέθανε εκεί κι όχι στο χωριό του. Ποιος ο λόγος που δεν γύρισε ενώ ο Φλωράκης, ο Μάρκος Βαφειάδης κι όλη η ηγεσία του Δ.Σ.Ε. γύρισε πίσω στην Ελλάδα.

Συνέπεια του Εμφυλίου πολέμου, όπως είπαμε, φύγανε αντάρτες αλλά και παιδιά μικρά και μεγάλα. Οι περισσότεροι βρίσκονται στη Δημ. της Μακεδονίας, όπου έχουν τους συλλόγους τους. Ο πιο δραστήριος είναι αυτός στα Μπίτολα, με πρόεδρο τον Αλεξάντερ Πόποφσκι. Επίσης και στην πόλη Σκόπια υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι. Ο σύλλογος από τα Μπίτολα κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου πραγματοποιεί, κοντά στην πόλη, την καθιερωμένη πολιτική συγκέντρωση των πολιτικών προσφύγων, στην οποία μαζεύονται χιλιάδες. Ελπίζαμε πως φέτος θάταν η τελευταία φορά που θα πραγματοποιούνταν μακριά από τα χωριά τους, αλλά δυστυχώς δεν ήταν. Εκτός από τον "Ιό" ποια αριστερά κόμμα πήγαν εκεί για να τους βρουν ή έστω κάποια άλλη φορά για να συζητήσουν;

Καλό είναι να βαπτίζουμε τους Ρομ ή να παλεύουμε για τα εθνικά δικαιώματα των Κούρδων ή των Παλαιστινίων. Εθνικό αγώνα κάνουν και πρέπει να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας. Μήπως η Αριστερά έχει πιεστεί πολιτικά και ιδεολογικά από τη σοβινιστική - εθνικιστική προπαγάνδα της Δεξιάς και αρέσκεται να υποστηρίζει τα εθνικά - γλωσσικά - φυλετικά δικαιώματα σε άλλες χώρες αλλά για εντός της Ελλάδας φοβάται να ορθώσει το ανάστημα; Υπάρχει κι η άλλη λαθεμένη άποψη της Αριστεράς πως αν δεν παλεύει κάποιος για τον σοσιαλισμό εντός Ελλάδας δεν το υποστηρίζει. Αν είναι έτσι τότε να ζητάμε διαπιστευτήρια από τους πολιτικούς πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ κ.λ.π. ότι είναι κομμουνιστές και μετά να τους υποστηρίζουμε.

Μακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες υπάρχουν ακόμη στην Τασκένδη, στο χωριό Νίκος Μπελογιάννης, στην Τσεχία, αλλά και σε υπερπόντιες χώρες. Εκτός από τη Λίστα Σέγκεν, για τους Μακεδόνες υπάρχει ακόμα μια λίστα ("η κόκκινη") κι όταν κάποιος είναι καταχωρημένος σ' αυτήν κι έρχεται από την Αυστραλία, τις ΗΠΑ ή τον Καναδά, δεν τον αφήνουν να πατήσει σε ελληνικό έδαφος και να δει τα αδέλφια του, το χωριό του. Ζητάμε να καταργηθεί αυτή η λίστα του μίσους.

Στις 20 με 24 Ιούλη πραγματοποιήθηκε η τρίτη συνάντηση των παιδιών Μακεδόνων, δηλ. αυτών που ήταν παιδιά κάποτε και τώρα είναι 60-70 χρονών και πάνω, καθώς από το 1948 έχουν περάσει 55 χρόνια. Τις προηγούμενες φορές το ελληνικό κράτος δεν άφησε πολλούς απ' αυτούς να μπουν στη χώρα ακόμα και σε περιπτώσεις που είχαν αμερικανικά και

αυστραλιανά διαβατήρια. Στις 20 Αυγούστου κάποιοι πέρασαν τα σύνορα και πραγματοποιήθηκε μια συγκέντρωση στη Φλώρινα, ενώ επισκέφτηκαν τους τόπους στο νομό, αλλά και στους νομούς Καστοριάς, Πέλλας και Κιλκίς. Πουθενά δεν δημιουργήθηκε κάποια φασαρία. Το τείχος του Βερολίνου έχει πέσει εδώ και χρόνια και το ίδιο γίνεται τώρα και στην Κύπρο. Πρέπει να πετύχουμε το τείχος γι' αυτή την ομάδα ανθρώπων να γκρεμιστεί. Οι εθνικιστικές φωνές και μέσα στο ΠΑΣΟΚ (Παπαθεμελής, Καψής) ή στη ΝΔ (Κιλτίδης, πρώην συνεργάτης του Πλεύρη) να απομονωθούν. Είναι δυνατόν να μην μπορούν να γυρίσουν πίσω αυτοί οι άνθρωποι που πάππου προς πάππον ήταν από τη Μακεδονία; Το άρθρο 19, που αφορούσε και τους Μακεδόνες, καταργήθηκε, αλλά το άρθρο 20 του ΚΕΙ (Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας) και με βάση το οποίο αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια από πολλούς ανθρώπους πρέπει να καταργηθεί και να τους ξαναδοθεί πίσω η ιθαγένεια.

Στο Ελληνικό Κοινοβούλιο το θέμα των πολιτικών προσφύγων το έχουν θέσει το ΚΚΕ και ο ΣΥΝ. Έχουν γίνει προσφυγές από τους ίδιους τους πολιτικούς πρόσφυγες σε διεθνείς οργανισμούς, όπως π.χ. στον ΟΗΕ. Επίσης και στη ΔΑΣΕ, τώρα ΟΑΣΕ, από το πολιτικό κόμμα εντός της Ελλάδας, το Ουράνιο Τόξο. Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ έθεσε το θέμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ερώτησή του τον Απρίλιο του 2003. Ο προεδρεύων του Συμβουλίου, Τάσος Γιαννίτσης, απέφυγε να δεσμευτεί, όπως δυσκολεύονται να απαντήσουν γι' αυτό το θέμα οι Έλληνες αντιπρόσωποι σε διάφορα διεθνή φόρα.

Η Ελλάδα, μαζί με τη Γαλλία, θεωρούνται οι πιο ρατσιστικές χώρες στο θέμα των εθνικών μειονοτήτων. Η Ελλάδα είναι χειρότερη και απ' όλες τις βαλκανικές χώρες, ακόμα κι από την Αλβανία και τη Βουλγαρία. Πρόσφατα στη Νότια Βουλγαρία, που πήγα σε μια εκδήλωση για τον Γιάννε Σαντάνσκι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα, ενώ πριν δέκα χρόνια η αστυνομία είχε δείρει τους Μακεδόνες της Βουλγαρίας, όπως και τον Μακεδόνα από την Ελλάδα που ήθελε να πάει στην εκδήλωση, του δώσαν σφαλιάρες και δεν τον άφησαν να μπει. Εκεί γνώρισα και τον Μακεδόνα -Βούλγαρο πολίτη- Στόγιαν που έχει κάνει τρεις φορές φυλακή επί  Ζίφκωφ, συνολικά οκτώ χρόνια.

Στην εκδήλωση αυτή είχε έρθει και ένα λεωφορείο από τη Δημ. της Μακεδονίας. Μέσα σ' αυτό ήταν κι ένας από το χωριό Βεύη (Μπάνιτσα) της Φλώρινας, υπέργηρος τον οποίο το ελληνικό κράτος δεν τον αφήνει να πάει στο χωριό του. Έχει χάσει και τα δύο του χέρια στον Εμφύλιο που ήταν ακόμα παιδί και μέλος του ΝΟΜΣ. Και τα δύο του χέρια είναι πλαστικά και στο αριστερό έχει μια σχισμή για να βάζει το τσιγάρο και να καπνίζει.

Νίκος Σακελάριος